1917 στην Ελλάδα, υποκινήθηκε η ίδρυση του «Πριγκιπάτου της Πίνδου»

Ένας πρίγκιπας στην Πίνδο

 από τον/την sarant

Η ΕΔΙΑ, που ιδρύθηκε το 1992, είναι η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων, ένας σύλλογος που συγκεντρώνει αρχειακό υλικό από την περίοδο 1940-1974. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος της περιοδικής της έκδοσης, Ανάλεκτα κοινωνικής ιστορίας -το εξώφυλλο το βλέπετε εδώ αριστερά. Ο πατέρας μου, ο Δημήτρης Σαραντάκος είναι γενικός γραμματέας της Εταιρείας και διευθυντής του περιοδικού, οπότε δεν θα είμαι μεροληπτικός στις κρίσεις μου: συνιστώ ένθερμα το περιοδικό. Δυστυχώς, αν και η ΕΔΙΑ είναι φίλη της νέας τεχνολογίας, τη χρησιμοποιεί κυρίως για αρχειοθετικούς σκοπούς (έχει ψηφιοποιήσει δεκάδες χιλιάδες σελίδες) και έτσι η ιστοσελίδα της προσωρινά είναι εκτός λειτουργίας, οπότε δεν μπορώ να σας δώσω σύνδεσμο.

Ούτε βρήκα στο Διαδίκτυο κάποια αναφορά στα Ανάλεκτα κοινωνικής ιστορίας, οπότε σκέφτηκα να παρουσιάσω εδώ ένα κομμάτι της ύλης του. Θα διαλέξω ένα μέρος από το εκτενές άρθρο του πατέρα μου, Δημήτρη Σαραντάκου, με τίτλο “Τα σχέδια διαμελισμού της Ελλάδας από τους κατακτητές και η ματαίωσή τους από την Εθνική Αντίσταση” και συγκεκριμένα την ενότητα που αναφέρεται στο “Πριγκιπάτο της Πίνδου”, την προσπάθεια των Ιταλών να υποκινήσουν αυτονομιστικό κίνημα των βλάχων στη Θεσσαλία και Ήπειρο.

Οι Βλάχοι και η 5η ρωμαϊκή λεγεώνα της Πίνδου

Κατά τη διάρκεια του 1^ου Παγκόσμιου πολέμου, με πρωτοβουλία αξιωματικών του (συμμαχικού τότε) ιταλικού εκστρατευτικού σώματος, που βρέθηκε το 1917 στην Ελλάδα,  υποκινήθηκε η ίδρυση του «Πριγκιπάτου της Πίνδου» με επικεφαλής τον «Πρίγκιπα» Αλκιβιάδη Διαμάντη, βλαχόφωνο δικηγόρο από τη Θεσσαλία. Η προσπάθεια αυτή δε βρήκε καμιάν απολύτως  υποστήριξη από τους Βλάχους και ο Διαμάντης εξαφανίστηκε, ακολουθώντας τους Ιταλούς, για να επιστρέψει ξανά μαζί τους το 1941, μαζί με ομάδα κατασκόπων, καταδοτών και συνεργατών των ιταλικών στρατευμάτων.

Το φθινόπωρο του 1941 ο Διαμάντης με την υποστήριξη του στρατηγού Ρουτζέρο, διοικητή της ιταλικής μεραρχίας «Φορλί» που είχε έδρα της τη Λάρισα, ίδρυσε την «Λεγεώνα»,  ένοπλο σώμα, κύριος σκοπός του οποίου, ήταν η ίδρυση Αυτόνομου Κουτσοβλαχικού Κράτους με τον τίτλο «Πριγκηπάτο της Πίνδου», που θα ενσωματονόταν μετά τη νίκη του Άξονα στη «Μεγάλη Ιταλία».  Το σώμα αυτό των «Λεγεωνάριων» επανδρώθηκε με τα περικαθάρματα των πόλεων και της υπαίθρου, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Πάσης φύσεως λωποδύτες, καταδότες της αστυνομίας, κατσικοκλέφτες, ληστοτρόφοι κλπ, δελεάστηκαν από την προοπτική του πλιατσικολογήματος και της ατιμωρησίας, και κατατάχθηκαν στα αποσπάσματα που συγκροτήθηκαν στα Τρίκαλα, την Ελασσόνα, την Σαμαρίνα, τα Γρεβενά, το Μέτσοβο, την Καλαμπάκα, την Λάρισα, τα Φάρσαλα, τα οποία πλαισιώθηκαν με Ιταλούς στρατιώτες και Καραμπινιέρους.

Παρά τις υποσχέσεις για σημαντικές υλικές παροχές και παρά τις απειλές που συχνά συνοδεύτηκαν με κακοποιήσεις, ελάχιστοι Βλάχοι δελεάστηκαν.  Ουσιαστικά από τις 140.000 περίπου Βλάχους (που το 1940 αποτελούσαν το 25% των κατοίκων της Θεσσαλίας) στη Λεγεώνα, στην μέγιστη ακμή της δεν θα καταταχθούν περισσότερα από 1000 άτομα, ένοπλα και άοπλα. Ο Διαμάντης περιόδευε συνεχώς τις περιοχές αυτές προπαγανδίζοντας την αναβίωση της «5^ης ρωμαϊκής λεγεώνας» και προσπαθώντας να στρατολογήσει σ΄ αυτήν Βλάχους, χωρίς αποτέλεσμα. Αποτυχία σημείωσαν επίσης οι προσπάθειές του να εντάξει στις ένοπλες ομάδες του, Βλάχους αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού και άλλα εξέχοντα μέλη της θεσσαλικής κοινωνίας, βλαχικής καταγωγής.

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί πως οι γερμανικές αρχές κατοχής αντιμετώπιζαν με σκεπτικισμό και καχυποψία όλες αυτές τις ιταλικές μηχανορραφίες, γιατί κατά βάθος δεν είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στους συμμάχους τους  Αυτό έγινε αντιληπτό από πολλούς εξέχοντες Βλάχους, όπως ο πολιτικός Αβέρωφ Τοσίτσας, που αποτόλμησαν, παρά την ιταλική λογοκρισία, να δημοσιεύσουν σε αθηναϊκές εφημερίδες άρθρα κατά της κίνησης του Διαμάντη.

Ακόμα και ο πρωθυπουργός της πρώτης κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου (βλάχικης επίσης καταγωγής), με συνεχή υπομνήματα προς τις Γερμανικές αρχές, προσπάθησε να αποκρούσει τα αυτονομιστικά σχέδια του Διαμάντη και των Ιταλών, ενώ παράλληλα διόρισε Νομάρχη Τρικάλων τον Θ. Σαράντη, πρώην αξιωματικό της Σχολής Ευελπίδων επίσης βλάχικης καταγωγής (και από τους ελάχιστους που προπολεμικά είχαν εκπαιδευτεί στον «μυστικό πόλεμο») με σκοπό την αντιμετώπιση της κατάστασης.

(…)

Η διάλυση του «Πριγκηπάτου»

Το ΕΑΜ αλλά και η «Φιλική Εταιρεία», αντιστασιακή οργάνωσε με επικεφαλής τον πολιτικό Γ. Αβέρωφ-Τοσίτσα, πολέμησαν με κάθε τρόπο την αυτονομιστική δράση των Λεγεωναρίων, αρχίζοντας με τη διαφώτιση του βλαχόφωνου πληθυσμού και περνώντας σε δυναμική αναμέτρηση μαζί τους.  Στα Τρίκαλα ο Διοικητής της Χωροφυλακής, Μοίραρχος Χρήστος Κούρτης πυρπόλησε αποθήκη υλικού που προοριζόταν για τους αυτονομιστές, ενώ από τα μέσα του 1942 έως τον χειμώνα του 1942-43 ο Άρης Βελουχιώτης θα στείλει στη Θεσσαλία επίλεκτο τμήμα του ΕΛΑΣ, με επικεφαλής τον καπετάνιο Νάκο Μπελή και με αποστολή την εκμηδένιση της Λεγεώνας.

Πραγματικά ο ΕΛΑΣ σε σύντομο χρονικό διάστημα διέλυσε όλες τις αυτονομιστικές ομάδες, χαρακτηριστικό δε είναι το ότι όσες φορές κάποια μονάδα του ΕΛΑΣ επιχειρούσε εναντίων Λεγεωναρίων και εκεί κοντά υπήρχε Σταθμός Χωροφυλακής, οι Χωροφύλακες όχι μόνο δεν επεμβαίνανε, αλλά πρόθυμα παρέδιδαν τα όπλα τους στους αντάρτες.

Στην περιοχή των Δ. Χασίων, στην Κουτσούφλιανη, τμήμα του Υπαρχηγείου Χασίων του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Νίκο Ζαραλή, εκτέλεσε τον τοπικό αρχηγό των Λεγεωναρίων Βαζούρα με αποτέλεσμα την πλήρη διάλυση της Λεγεώνας στην περιοχή εκείνη. Άλλες ομάδες του ΕΛΑΣ προχώρησαν σε επιδεικτικές εκτελέσεις επίλεκτων και σημαντικών των αυτονομιστών, πανικοβάλοντας τους υπόλοιπους, έτσι ώστε έως το 1943 να μην υφίστανται πουθενά ομάδες Λεγεωναρίων, εκτός από την Ελασσόνα και την Λάρισα.

Ο καπετάν Μπελής, όταν ουσιαστικά ολοκλήρωσε την αποστολή του έστειλε συμβολικά το μαύρο καλπάκι ενός από τους τελευταίους Λεγεωνάριους στον Άρη, ο οποίος το φόρεσε και αυτή ήταν η αρχή των «Μαυροσκούφηδων», των επίλεκτων ελασιτών που συνόδευαν τον αρχικαπετάνιο του ΕΛΑΣ.

Ο «Πρίγκιπας Διαμάντης», ήδη από το 1942, είχε καταφύγει απογοητευμένος για το Βουκουρέστι, ενώ ο «Πρόεδρος» Ν. Ματούσης, αφού μάταια προσπάθησε, με τις πλάτες των Ιταλών, να υπουργοποιηθεί στην Αθήνα, ίδρυσε μικρό φασιστικό κόμμα. Χαρακτηριστική είναι η μοίρα ενός βασικού οργανωτή των Λεγεωναρίων, του Β. Ραποτίκα, ο οποίος στις 8 Φεβρουαρίου 1943 είχε παρελάσει στην Λάρισα με την ομάδα του, σέρνοντας στο χώμα την Ελληνική Σημαία. Όταν κατέφυγε στο σπίτι του λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου από τις γυναίκες του χωριού του.

Το άρθρο εκ των πραγμάτων δεν προχωράει σε μεγάλο βάθος, αφού δεν είναι ειδικά αφιερωμένο στο “Πριγκιπάτο της Πίνδου”. Πάντως, τη λεπτομέρεια ότι οι μαυροσκούφηδες του Άρη πήραν το σκουφί από τους λεγεωνάριους δεν τη γνώριζα!

Πρακτική πληροφορία: το περιοδικό Ανάλεκτα κοινωνικής ιστορίας της ΕΔΙΑ μπορείτε να το προμηθεύεστε από κεντρικά βιβλιοπωλεία και από την ίδια την ΕΔΙΑ (Στουρνάρη 53, 210 5225526)