Β. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1. Η Μινωική Κρήτη

Την εποχή που ο Κυκλαδικός πολιτισµός βρισκόταν σε µεγάλη ανάπτυξη, ένας άλλος λαµπρότερος πολιτισµός γεννήθηκε στην Κρήτη. Ονοµάστηκε Μινωικός από το µυθικό βασιλιά Μίνωα, το γιο της Ευρώπης και του Δία. Στην πραγµατικότητα Μίνωες λέγονταν όλοι οι βασιλιάδες της Κρήτης για πολλούς αιώνες.
Η Κρήτη που βρίσκεται στη µέση της Μεσογείου, λόγω της θέσης της, έγινε γρήγορα µεγάλη ναυτική και εµπορική δύναµη. Πολλά λιµάνια υπήρχαν στο νησί κι αµέτρητα κρητικά καράβια διέσχιζαν το Αιγαίο. Ταξίδευαν σε όλες τις Κυκλάδες κι έφταναν µέχρι την Ανατολή, την Αίγυπτο, την Τροία και την Κύπρο. Οι Κρήτες ή Μινωίτες πουλούσαν εκεί τα προϊόντα τους, λάδι, µέλι και κρασί, αγγεία, κοσµήµατα και σφραγίδες κι έφερναν στην Κρήτη χαλκό, ασήµι, χρυσάφι, ελεφαντόδοντο και πολύτιµες πέτρες.
Την εποχή εκείνη λοιπόν δηµιουργήθηκε η «µινωική θαλασσοκρατία» και οι Κρήτες έγιναν «θαλασσοκράτορες». Οι πόλεις της Κρήτης δεν είχαν τείχη. Ήταν τόσο µεγάλη η ναυτική της δύναµη, που κανείς εχθρός δεν τολµούσε να την απειλήσει. Στο νησί βασίλευε ειρήνη.
Ο Άγγλος αρχαιολόγος Έβανς ήταν ο πρώτος που έκανε ανασκαφές και ανακάλυψε την Κνωσό.

2.Ο Αρθούρος Έβανς

1. Η Κρήτη Στη µέση του αστραφτερού γιαλού ένα νησί είναι, η Κρήτη, όµορφη και πολύκαρπη και θαλασσοζωσµένη. Κατοίκους έχει αρίθµητους και πόλεις ενενήντα.[...]. Πόλη µεγάλη είναι η Κνωσός και βασιλιάς της ο Μίνωας, που κάθε εννιά χρόνια συνοµιλούσε µε το ∆ία. Όµηρος, Οδύσσεια τ 171-178, µετάφραση

3. Ο µυθικός Μίνωας

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 4. Η μινωική θαλασσοκρατία Ο Μίνωας είναι ο παλαιότερος από όσους έχουµε ακουστά που απόχτησε ναυτική δύναµη και κυριάρχησε στις περισσότερες απ’ όσες λέµε τώρα ελληνικές θάλασσες κι έγινε άρχοντας στις Κυκλάδες κι εγκατέστησε αποικίες στις περισσότερές τους... κι έβαλε άρχοντες τους γιους του. Κι, όπως ήταν φυσικό, ξεκαθάρισε από τη θάλασσά τους ληστές και πειρατές, για να έρχονται τα εισοδήµατα από τα νησιά σε αυτόν τον ίδιο. Θουκυδίδης, Ιστορία, Α, 4, µτφ. Ε. Λαµπρίδη 5. Αναπαράσταση µινωικού καραβιού. 6. Οι εµπορικές σχέσεις των Μινωιτών. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Θυµάµαι από προηγούµενα µαθήµατα κάποιους µύθους που έχουν σχέση µε την Κρήτη και τους παρουσιάζω στην τάξη. Τι βοήθησε την Κρήτη να γίνει µεγάλη ναυτική δύναµη; Τι φανερώνει το γεγονός ότι οι πόλεις της Κρήτης δεν είχαν τείχη;

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 2. Το ανάκτορο της Κνωσού Στη µινωική Κρήτη υπήρχαν πολλές πόλεις. Οι µεγαλύτερες ήταν η Κνωσός, η Φαιστός, τα Μάλια και η Ζάκρος. Σε όλες αυτές τις πόλεις υπήρχαν µεγάλα ανάκτορα. Όµως το µεγαλύτερο και πιο λαµπρό ανάκτορο ήταν της Κνωσού. Σύµφωνα µε την παράδοση ήταν έργο του µυθικού Αθηναίου αρχιτέκτονα Δαίδαλου. Έµοιαζε µε µικρή πολιτεία. Ήταν τεράστιο και κτισµένο γύρω από µια πολύ µεγάλη αυλή. Είχε πολλά κτίρια µε τέσσερις και πέντε ορόφους και χίλια πεντακόσια δωµάτια. Είχε απέραντους διαδρόµους, σκάλες, µεγάλες αποθήκες κι αµέτρητα εργαστήρια. Ήταν πολύπλοκο, πραγµατικός λαβύρινθος. Στο ανάκτορο υπήρχαν και πολλά ιερά, στολισµένα µε πέτρινα κέρατα ταύρου και διπλούς πελέκεις που ήταν τα σύµβολα της µινωικής Κρήτης. Υπήρχε υδραγωγείο, που έφερνε νερό στα ανάκτορα από µακριά και σύστηµα αποχέτευσης. Τα δωµάτια είχαν βεράντες και οι τοίχοι τους ήταν στολισµένοι µε θαυµάσιες τοιχογραφίες, που απεικόνιζαν λουλούδια και πουλιά, ψάρια, δελφίνια, πρίγκιπες και αρχόντισσες. Ένα από τα οµορφότερα δωµάτια του ανακτόρου ήταν η αίθουσα του θρόνου. Στο ανάκτορο ζούσε ο βασιλιάς µε την οικογένειά του κι άλλα πεντακόσια άτοµα: ιερείς, υπηρέτες, αποθηκάριοι, καλλιτέχνες και τεχνίτες. Στις τεράστιες αποθήκες του ανακτόρου, µέσα σε ψηλά αγγεία, αποθήκευαν δηµητριακά, µέλι, λάδι, κρασί, όσπρια και άλλα γεωργικά προϊόντα. Στα εργαστήρια αµέτρητοι τεχνίτες εργάζονταν καθηµερινά κι έφτιαχναν αγγεία, κοσµήµατα, υφάσµατα, εργαλεία. Όλων αυτών αρχηγός ήταν ο βασιλιάς. Αυτός κανόνιζε ποια προϊόντα έπρεπε να πουληθούν και τι θα έφερναν τα εµπορικά καράβια από τις άλλες χώρες. 1. Τα σπουδαιότερα κέντρα του Μινωικού πολιτισµού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 2. Αναπαράσταση του ανακτόρου της Κνωσού. 3. Τµήµα του ανακτόρου, όπως είναι σήµερα.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 4. Η αίθουσα του θρόνου. 5. Ένας Μινωίτης έµπορος µιλάει για τη δουλειά του Το εµπόριο δεν το κάνουµε για τον εαυτό µας, µα για τα ανάκτορα. Ο βασιλιάς και η κυβέρνηση αποφασίζουν τι θα παράγει η Κνωσός, πού θα τα στείλει και τι θα πάρει σε αντάλλαγµα. Εµείς οι έµποροι είµαστε ταγµένοι στην υπηρεσία του κράτους... ∆ουλειά µας είναι να µεσολαβούµε για να κινηθούν τα προϊόντα. Ταξιδεύουµε µεταφέροντάς τα ως την άκρη του κόσµου και κάνουµε όλες τις απαραίτητες συνεννοήσεις και συναλλαγές. ∆εν λέω πως δεν έχουµε, παρ’ όλα αυτά, τα κέρδη µας. Κάποιο µερίδιο αντιστοιχεί και σε εµάς. Έλλη Έµκε, Είδα κι άκουσα στην Κνωσό, σελ. 106 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Περιγράφω ένα µινωικό ανάκτορο (εικόνα 2). Δικαιολογείται η φράση «ήταν πραγµατικός λαβύρινθος»; Ποιοι ζούσαν στο ανάκτορο; Παρατηρώ την τελευταία εικόνα. Ποια προϊόντα θα µπορούσαν να αποθηκεύουν στα πελώρια αυτά πιθάρια οι Μινωίτες;

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3. Η καθηµερινή ζωή των Μινωιτών Οι Μινωίτες ήταν άνθρωποι χαρούµενοι. Χαίρονταν τη ζωή και αγαπούσαν τη φύση και τις διασκεδάσεις. Ζούσαν σε καλοφτιαγµένα πέτρινα σπίτια, που είχαν έναν ή δύο ορόφους, µεγάλα παράθυρα και αποθήκες. Πολλοί από τους άνδρες ήταν έµποροι και ναυτικοί. Άλλοι ήταν τεχνίτες ή καλλιτέχνες. Άλλοι ασχολούνταν µε το ψάρεµα, τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η καρπερή γη της Κρήτης έδινε άφθονο σιτάρι, κριθάρι, ελιές, και σταφύλια. Ήταν επίσης πολύ ανεπτυγµένη και η µελισσοκοµία. Ένα µέρος από τα προϊόντα τους το έφερναν στο παλάτι και το αποθήκευαν στις τεράστιες αποθήκες. Αυτό ήταν φόρος που πλήρωναν υποχρεωτικά στο Μίνωα. Όλοι οι άνδρες ντύνονταν απλά. Φορούσαν ένα µόνο µικρό ύφασµα τυλιγµένο γύρω από τη µέση τους, που λέγεται ζώµα. Αντίθετα τα ρούχα των γυναικών ήταν κοµψά και πολυτελή. Φορούσαν φανταχτερές µακριές φούστες, κοντές ποδιές, λεπτά πουκάµισα, πανωφόρια κι εσάρπες. Βάφονταν και χτενίζονταν µε φροντίδα, όπως και οι σηµερινές γυναίκες. Στο κεφάλι φορούσαν καπέλα, κορδέλες και κοσµήµατα. Ασχολούνταν µε τις δουλειές του σπιτιού και µε την υφαντική. Σε όλα σχεδόν τα σπίτια υπήρχαν αργαλειοί. Ύφαιναν υφάσµατα µάλλινα και λινά, αλλά και υφάσµατα πολύ λεπτά και διάφανα µε ωραία σχέδια. Είχαν τις ίδιες ελευθερίες και τα ίδια δικαιώµατα µε τους άνδρες. Έπαιρναν κι αυτές µέρος σε γιορτές, σε αγωνίσµατα και στο κυνήγι. Τα παιδιά των Μινωιτών γυµνάζονταν από µικρά. Έπαιζαν, όπως και τα σηµερινά παιδιά, κυνηγητό και πάλη αλλά και παιχνίδια επιτραπέζια, όπως το ζατρίκιο, που µοιάζει µε το σηµερινό σκάκι, πεσσούς και αστραγάλους. 1. Μινωίτισσες που χορεύουν. 2. Στο αγγείο αυτό βλέπουµε ένα µουσικό να παίζει τη λύρα του.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3. Ο τρύγος Στον τρύγο γίνεται µεγάλη γιορτή, µε χορό και ξεφάντωµα. Κόβουµε τα τσαµπιά και τα βάζουµε στα πανέρια. Ύστερα, τα πατάµε µε τα πόδια, για να βγει ο µούστος και να τρέξει µέσα σε ξύλινους κάδους µε χερούλια, που έχουν τοποθετηθεί χαµηλότερα! Όλο το µούστο τον χύνουµε έπειτα σε µεγάλα πήλινα πιθάρια και πενήντα µέρες αργότερα βγαίνει το κρασί. Το κρασί είναι για µας πολύτιµο υγρό. Συχνά το προσφέρουµε στη θεά, τα δε ανάκτορα το εξάγουν σε µεγάλες ποσότητες µέσα σε πιθάρια. Έλλη Έµκε, Είδα κι άκουσα στην Κνωσό, σελ. 21 4. Γεύσεις Μινωιτών Οι επιστήµονες, αφού µελέτησαν τα υπολείµµατα των τροφών που ανακάλυψαν σε αγγεία και µαγειρικά σκεύη της εποχής, βρήκαν τι έτρωγαν και τι έπιναν οι Μινωίτες. Η διατροφή τους, λοιπόν, περιλάµβανε λάδι, ξηρούς καρπούς, σύκα, ρόδια, µπαχαρικά, όσπρια, κρέας, ψάρι, γάλα και κρασί και µάλιστα ρετσίνα. Οι αρχαιολόγοι, για να κάνουν γνωστά στον πολύ κόσµο τα αποτελέσµατα αυτής της έρευνας, οργάνωσαν µια αρχαιολογική έκθεση µε τίτλο «Μινωιτών και Μυκηναίων γεύσεις», που περιόδευσε σε πολλές πόλεις του εξωτερικού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 6. Η Παριζιάνα (τοιχογραφία). 5. Οι Μινωίτισσες καλλωπίζονταν Μέσα σε αχηβαδούλες ανακάτεψε (η Οινόη) καλά τα χρώµατά της και µε ψιλό πινέλο ζωγράφισε µαύρη γραµµή κάτω από τα µάτια της Πριήνης. Με πράσινη µπογιά τής πέρασε τα βλέφαρα. Μετά κοιτώντας στο χάλκινο, καλογυαλισµένο καθρέφτη, έφτιαξε και τα δικά της. – Όµορφα δεν είναι; έκανε περήφανη για την τέχνη της. Η Οινόη είχε τελειώσει την ετοιµασία του κόκκινου και βουτώντας το πινέλο της πέρασε τα χείλη της φίλης της µε παχύ, γυαλιστερό στρώµα. – Να φτιάσω και τα δικά µου και φύγαµε! Εξήγησε κάνοντας το καλογραµµένο στόµα της να µοιάζει µε µισάνοιχτη παπαρούνα. Ν. Τζώρτζογλου, Όταν οργίζεται η γη, σελ. 112 7. Ο πρίγκιπας µε τα κρίνα (τοιχογραφία). 8. Γυναικεία θεότητα µε πλούσια ενδυµασία. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποια επαγγέλµατα έκαναν οι Μινωίτες; Ποια ήταν η θέση της γυναίκας στη µινωική Κρήτη; Με ποια παιχνίδια έπαιζαν τα παιδιά των Μινωιτών; Εσύ µε ποια παιχνίδια παίζεις;

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 4. Η θρησκεία και η γραφή των Μινωιτών Στη µινωική Κρήτη οι άνθρωποι λάτρευαν τη Μεγάλη Θεά. Την έλεγαν και Στη µινωική και ήταν η θεά της φύσης. Αυτή έκανε τη γη να βλαστάνει κι έδινε τη ζωή στα φυτά, στα ζώα και στους ανθρώπους. Αυτή πίστευαν ότι έφερνε τη βροχή, τον αέρα, το φως και το σκοτάδι. Τη λάτρευαν σε µικρά ιερά µέσα στα ανάκτορα αλλά και σε σπήλαια και σε κορφές βουνών ή λόφων. Της πρόσφεραν µικρά αγαλµατάκια ανθρώπων ή ζώων, διπλούς πελέκεις και καρπούς της γης, για να την ευχαριστήσουν που έκανε τη γη να καρπίσει. Την παρίσταναν σαν γυναίκα να κρατά στα χέρια της φίδια, στους ώµους της περιστέρια και να κάθεται ανάµεσα σε ζώα. Για χάρη της έκαναν γιορτές όπου χόρευαν κι έκαναν αθλήµατα. Την άνοιξη γιόρταζαν τη µεγαλύτερη γιορτή τους, τα ταυροκαθάψια. Σ’ αυτή τη γιορτή νέοι και νέες έκαναν ακροβατικές ασκήσεις πάνω σε αγριεµένους ταύρους. Οι Μινωίτες λάτρευαν τους ταύρους, γιατί συµβόλιζαν την ορµή και τη δύναµη της ζωής. Σύµβολα της θρησκείας τους ήταν τα ιερά κέρατα του ταύρου και ο διπλός πέλεκυς. Οι Μινωίτες ήταν οι πρώτοι από τους κατοίκους της Ελλάδας που χρησιµοποίησαν τη γραφή. Για να γράψουν µια λέξη σχεδίαζαν εικόνες ζώων, φυτών, πλοίων, αγγείων κλπ. Η πρώτη αυτή γραφή λέγεται ιερογλυφική. Στη Φαιστό οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα δίσκο γραµµένο µε ιερογλυφική γραφή. Κανείς µέχρι τώρα δεν κατάφερε να τον διαβάσει. Λένε ότι πάνω του είναι γραµµένος ένας θρησκευτικός ύµνος. Στο δίσκο της Φαιστού τα σχήµατα έχουν γραφτεί µε σφραγίδες. Είναι το πιο παλιό δείγµα τυπογραφίας. Αργότερα οι Μινωίτες ανακάλυψαν µια πιο απλή γραφή, που ονοµάστηκε Γραµµική Α΄. 1. Χρυσοί διπλοί πελέκεις. 2. Αγγείο σε σχήµα κεφαλής ταύρου.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3. Η µεγάλη γιορτή της θεάς Η µεγάλη γιορτή της άνοιξης και της Μητέρας Γης θα γινότανε στο Ιερό Άντρο. Ιερείς και ιέρειες, µε στεφάνια από φρέσκα αµπελοβλάσταρα, στολισµένοι µ’ ολοκαίνουριους γαλάζιους χιτώνες, είχαν τυλίξει την ιερή στήλη µε πρασινάδες. Αυτό το ιερό σύµβολο µε το ζευγάρι τ’ ανθοστολισµένα κέρατα, έµοιαζε µε µπουµπουκιασµένο δέντρο που είχε φυτρώσει από το χώµα. ∆ίπλα της ήταν αραδιασµένα τα πήλινα αφιερώµατα των πιστών. Ταύροι, κατσίκια, πρόβατα, πουλιά, ακόµα και νωπά φρούτα σε κοµψές καρποδόχες. Στα ράφια λυχνάρια και ανθοδοχεία µε πολύχρωµα λουλούδια δίνανε την πρεπούµενη γιορταστική όψη στη σπηλιά. Τέσσερις ταύροι θα θυσιαζόντανε στους θεούς, ένας για κάθε εποχή. Τα παλικάρια τους είχαν τυλίξει το σώµα µε χοντρά δίχτυα και τους είχαν περάσει λουλουδένια στεφάνια στα κέρατα και στους λαιµούς.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 5. Ταυροκαθάψια Σε λίγο µια ποµπή από µελαµψά παλικάρια και ασπριδερά κορίτσια προχώρησε στο κέντρο της αυλής οδηγώντας ένα δυνατό ταύρο. Καθένας πήρε τη θέση του για το αγώνισµα. Ένας ένας περίµενε τον ταύρο που ορµούσε και τον άρπαζε από τα κέρατα. Το ζώο τίναζε το κεφάλι προς τα πάνω κι ο ακροβάτης µ’ ένα πήδηµα βρισκόταν όρθιος πίσω του. Τα νέα αυτά παιδιά νικούσαν το φόβο και τη δύναµη του ταύρου, κι όλος ο κόσµος τούς ζητωκραύγαζε. Ειρ. Νάκου, Ταξίδια στην προϊστορική Ελλάδα, σελ. 48

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3. Ο τρύγος Τα πρώτα προϊόντα της γης τους οι Μινωίτες τα πρόσφεραν στη θεά-Μητέρα για να την ευχαριστήσουν και να την παρακαλέσουν να έχουν πλούσια συγκοµιδή. Τα προϊόντα αυτά τα πρόσφεραν µέσα σε ειδικά σκεύη που ονοµάζονται «κέρνοι» [...]. Ανάλογα έθιµα υπάρχουν και σήµερα στην Κρήτη. Κάθε εποχή, οι χριστιανοί φέρνουν στην εκκλησία τους πρώτους καρπούς της γης για να τους ευλογήσει ο ιερέας. Στις µεγάλες γιορτές φέρνουν ψωµί, κρασί, λάδι και σιτάρι. Και ο ιερέας λέει: «Κύριε, ευλόγησον τους άρτους τούτους, τον σίτον, τον οίνον και το έλαιον και πλήθυνον αυτά...». Και ύστερα µοιράζονται αυτά στον νοικοκύρη, όσους βρίσκονται µπροστά και στον ιερέα. Λ. Κροντηρά, Πρώτη γνωριµία µε την Κρήτη του Μίνωα, σελ. 106 7. Ο δίσκος της Φαιστού µε τα ιερογλυφικά 8. Πινακίδα µε Γραµµική Α΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ποια θεότητα λάτρευαν οι Μινωίτες και πού; Θυµάσαι ποιοι άλλοι άνθρωποι λάτρευαν την ίδια θεότητα; Τι ήταν τα ταυροκαθάψια; Ποια είδη γραφής χρησιµοποίησαν οι Μινωίτες;

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 5. Η τέχνη των Μινωιτών Οι Μινωίτες ήταν σπουδαίοι αγγειοπλάστες. Με τη βοήθεια του τροχού κατασκεύαζαν πήλινα αγγεία σε πολλά σχήµατα και µεγέθη και τα διακοσµούσαν µε πολλά σχέδια και χρώµατα. Ζωγράφιζαν σχέδια παρµένα από τη φύση, όπως: λουλούδια, φύλλα, ζώα, ψάρια, κοχύλια, αστερίες κ.ά. Στη µινωική Κρήτη αναπτύχθηκε και η τέχνη των σφραγίδων. Οι Μινωίτες έµποροι, όταν έκλειναν µια συµφωνία, χρησιµοποιούσαν σφραγίδες για να υπογράφουν. Οι τεχνίτες που τις έφτιαχναν γυάλιζαν πολύτιµες πέτρες και πάνω τους χάραζαν διάφορα σχήµατα. Καµιά σφραγίδα δεν ήταν ίδια µε την άλλη. Πολλοί Μινωίτες φορούσαν τις σφραγίδες τους σαν δαχτυλίδια. Υπήρχαν επίσης εργαστήρια χρυσοχοΐας, όπου οι χρυσοχόοι κατασκεύαζαν χρυσές σφραγίδες και υπέροχα κοσµήµατα, όπως βραχιόλια, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια κ.ά. Οι Μινωίτες όµως ήταν και σπουδαίοι ζωγράφοι. Ζωγράφιζαν θαυµάσιες τοιχογραφίες στους τοίχους των σπιτιών τους. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στο ανάκτορο της Κνωσού, αλλά και σε άλλα αρχοντικά, τοιχογραφίες πολύ µεγάλης τέχνης. Τα θέµατα των τοιχογραφιών οι Μινωίτες τα έπαιρναν από τη φύση και από τις θρησκευτικές τελετές. Ζωγράφιζαν κρίνα, πουλιά, ζώα, δελφίνια, πρίγκιπες και αρχόντισσες, αλλά και ιέρειες, ταύρους, ακροβάτες κλπ. Ο χαρούµενος πολιτισµός των Μινωιτών κράτησε πάνω από 1.500 χρόνια. Έγινε όµως η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και τα τεράστια κύµατα που σηκώθηκαν έφτασαν ως τις ακτές της Κρήτης και κατέστρεψαν τα πλούσια ανάκτορα. Έτσι, η δύναµη της Κρήτης µειώθηκε και την κατέλαβαν οι Μυκηναίοι. 1. Πήλινα αγγεία διακοσµηµένα µε θέµατα από τη φύση: το ένα µε λουλούδια και το άλλο µε παράσταση χταποδιού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 2. Ένας Mινωίτης αγγειοπλάστης µιλάει για τα αγγεία του Όπως βλέπετε γύρω σας, είναι αµέτρητα τα σχήµατα που δίνουµε στον πηλό και το κάθε αντικείµενο που φτιάχνουµε προορίζεται για κάποια ιδιαίτερη χρήση. Έχουµε αµφορείς για το κρασί, στενόµακρα ρυτά για τις θρησκευτικές τελετές, πιθάρια για να φυλάγονται οι ελιές, τα σιτηρά και το λάδι, κύπελλα και κανάτες για διάφορες οικιακές χρήσεις, κουτάκια για τα φάρµακα και τ’ αρώµατα. Από παλιά συνηθιζόταν να σχεδιάζουµε πάνω τους φύλλα, λουλούδια, µισοφέγγαρα, κοχλίες, γραµµές ίσιες, καµπύλες και κυµατιστές. Τώρα τελευταία, ωστόσο, έχουν γίνει πολύ της µόδας και οι διάφορες παραστάσεις από τη θαλασσινή ζωή. Όλο και συχνότερα βλέπεις ζωγραφισµένα πάνω σε αγγεία χταπόδια, αστερίες, ψάρια, κοχύλια, θαλάσσιες ανεµώνες, κοράλλια. Έλλη Έµκε, Είδα κι άκουσα στην Κνωσό, σελ. 95-96 3. Αγγείο (ρυτό) από κρύσταλλο. 4. Σφραγίδα µε παράσταση ταύρων. 5. Χρυσό κόσµηµα µε παράσταση µελισσών.

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 6. Η τοιχογραφία των δελφινιών από το δωµάτιο της βασίλισσας (αναπαράσταση). 7. Το γαλάζιο πουλί. 8. Μινωίτης που κρατάει ρυτό (=είδος αγγείου).

ΕΝΟΤΗΤΑ 9

Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

5. Οι Μινωίτισσες καλλωπίζονταν

Άρχισε νύχτα. Τινάχτηκαν όλοι από τα στρωσίδια λαχανιασµένοι. Ούτε σκάλες δεν πρόλαβαν να κατρακυλήσουν, ούτε από τα σπίτια να βγουν. Με βαρύ µουγκανητό η Γη βάλθηκε να σειέται. Αυτό δεν ήταν παίξε γέλασε. Ήταν αληθινός χαλασµός. Η νύχτα έγινε µέρα κοκκινωπή και τροµαχτική, φωτισµένη από τις φλόγες που τουλίπες τουλίπες ανάδινε ο κρατήρας. Τα λαµπερά δάχτυλα της λάβας, κυλώντας αργά από τα χείλη του τον έσφιγγαν στην πυρωµένη χούφτα τους, σαν να ’θελαν να πουν πως ήτανε δικός τους, στην κατοχή και στην εξουσία τους. Μαζί µε τη φωτιά κι από τη δύναµή της, τιναζόντανε πέτρες κι ελαφρόπετρες σε τόση απόσταση που φτάνανε ως τα δώµατα της πολιτείας και τα χτυπούσαν σα χαλαζοθύελλα. Ο αγέρας βρωµούσε θειάφι κι η τέφρα έµπαινε

Το ηφαίστειο της Θήρας

στα ρουθούνια κι έκανε τα µάτια να τσούζουν και να τρέχουν σα βρύσες. Η γης δεν έλεγε να σταµατήσει. Άλλοτε δυνατότερα κι άλλοτε µόλις που την ένιωθες να σαλεύει, έτρεµε συνέχεια. Τροµαγµένα ξεφωνητά αντηχούσαν παντού.

Ν. Τζώρτζογλου,
Όταν οργίζεται η γη,
σελ. 99-100