Η διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών

, του Γιάννη Σταμούλη

Η ΔΙΛΟΧΙΑ ΣΚΑΠΑΝΕΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΩΝ

Η ίδρυση και η οργάνωση.                                           

Οι δυνάμεις του Λόχου Πυροσβεστών δε κατάφεραν να προσφέρουν επαρκή πυρασφάλεια στην πόλη των Αθηνών, ούτε βέβαια στην ύπαιθρο που μαστιζόταν από

καταστροφικές πυρκαγιές.

Ο Λόχος Πυροσβεστών  λειτουργούσε με πρωτόγονα πυροσβεστικά μέσα και βάσει των ισχυόντων στρατιωτικών μεθόδων και κανονισμών, με αποτέλεσμα την αναποτελεσματικότητα του ως πυροσβεστικό σχήμα.

Η κατάσταση αυτή ώθησε το Ελληνικό Κράτος, με Διάταγμα της 17-7-1861 να καταργήσει το “Λόχο Πυροσβεστών” και να συγκροτήσει τη “Διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών”.

Το νέο αυτό Σώμα είχε ως πρότυπο το σύστημα του περίφημου Συντάγματος Πυροσβεστών της Γαλλίας.

Η Διλοχία συγκροτήθηκε “εκ των επιτελών και υποτελών των δύο Λόχων φερόντων τους αριθμούς 1 και 2”.

Προορισμός της ήταν η εκτέλεση:

α) της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας

β)της Υπηρεσίας Σκαπανέων υπονομοποιών και διαφόρων έργων αρχιτεκτονικής και οδοποιίας και γ)της Υπηρεσίας των εργατών οικονομίας.

Οι δυο λόχοι προβλέπονταν να εναλλάσσονται στα καθήκοντα Πυροσβεστών και Σκαπανέων κάθε χρόνο εναλλάξ.

Στο άρθρο 19 του διατάγματος προβλεπόταν η σύσταση “Σχολείου της Διλοχίας” το οποίο θα προσέφερε θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση στους Υπαξιωματικούς και Στρατιώτες της, με βάση τα γαλλικά σχολεία των Συνταγμάτων Μηχανικού.

Το προσωπικό των δύο λόχων  είχαν το αμετάθετο, καθώς και ένα πρόσθετο ειδικό επίδομα.

Ο ατομικός εξοπλισμός του προσωπικού που προβλέφθηκε  ήταν και αυτός σύμφωνος με τα γαλλικά πρότυπα.

Ο πυροσβεστικός εξοπλισμός αποτελείτο από τις τέσσερις υπάρχοντες αντλίες με τα προσαρτήματα τους, τέσσερα βυτία, μια σκευοφόρο άμαξα και από δύο φορτηγούς ίππους και μια άμαξα μηχανικού για κάθε Λόχο.

Σύμφωνα με το άρθρο 1 διατάγματος της 18-8-1861 συμπράττουσες αρχές για την κατάσβεση των πυρκαγιών ορίζονταν η Διοικητική Αρχή, το Φρουραρχείο, η Χωροφυλακή και η Διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών, η οποία «έχουσα την ευθύνη της κατασβέσεως… πάσαι αι προς κατάσβεσιν εργασίαι διευθύνονται υπό μόνου του διοικούντος την δύναμιν πυροσβεστών..αι δε λοιπαί Αρχαί οφείλουσι να χορηγώσιν την έννομον συνδρομήν των προς αυτόν.»

Στο άρθρο 5 του ίδιου διατάγματος προβλεπόταν ότι μετά από αίτηση του Αξιωματικού της Διλοχίας , η Αστυνομική Αρχή όφειλε να χορηγεί κάθε δυνατή ευκολία, ακόμα και

«υποχρεούσα τους αναγκαίους εκ των παρισταμένων πολιτών να χορηγήσωσι την συνδρομήν των ,τιθέμενοι υπό τας διαταγάς του διευθύνοντος τας εργασίας κατασβέσεως…»

Στο άρθρο 12 καθοριζόταν ότι «περί της αποπερατώσεως των προς κατάσβεσιν των πυρκαιών εργασιών , αρμόδιος είναι  και επί τούτω φέρει την όλην ευθύνην , ο διοικών την δύναμιν των πυροσβεστών.Αναγγελθείσης υπ’αυτού της τοιαύτης αποπερατώσεως,η αστυνομία οφείλει συνεννοούμενη μετά μεν των διοικούντωντην στρατιωτικήν δύναμιν και την δύναμιν της χωροφυλακής,να λαμβάνει πάντα τ’αναγκαία αστυνομικά μέτρα προς διατήρησιν της τάξεως κατά την περιφέρειαν του συμβάντος,μετά δε του διοικο η δε Αστυνομία μετά των άλλων Αρχών λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα προς τήρησιν της τάξεως και Ασφαλείας.»

Στο άρθρο 14 προβλεπόταν ότι στις πόλεις που δεν έχει ιδρυθεί απόσπασμα πυρκαγιάς, τα καθήκοντά και τις υποχρεώσεις του διοικητή του, είχε ο Μηχανικός της Πόλης, στον οποίον οι αστυνομικές, στρατιωτικές και δημοτικές αρχές όφειλαν να συνδράμουν  με όλα τα αναγκαία μέσα σε προσωπικό και εργαλεία.

Τέλος στο άρθρο 15 καθορίζονταν ότι στις παραλιακές πόλεις της χώρας, όπου ελλιμενιζόντουσαν πολεμικά πλοία, οι διοικητές τους ήταν υποχρεωμένοι να έχουν συγκροτημένο απόσπασμα πυροσβεστών, το οποίο μετά από αίτηση του μηχανικού της πόλης ή της αστυνομικής αρχής έπρεπε να το αποστείλουν στον τόπο της πυρκαγιάς.

Επίσης θα έπρεπε, εκτός από τους άνδρες να αποστείλουν αντλίες και άλλα χρήσιμα εργαλεία, τα οποία και τίθονταν υπό τις διαταγές του διευθύνοντος τις εργασίες της κατάσβεσης της πυρκαγιάς.

Ένα μήνα αργότερα με διάταγμα της 28-8-1861 μονιμοποιούνται οι πρώτοι τέσσερις Πυροσβέστες Αξιωματικοί, ο Λοχαγός Μάνος Νικόλαος, ο Υπολοχαγός Μιχαήλ Γκρυτζαβόπουλος, ο Ανθυπολοχαγός Σύρος Αλέξανδρος και ο λογιστής Μιλτιάδης Θων, οι περισσότεροι γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών, «οι δε λοιποί αξιωματικοί προσκολλώνται προσωρινώς τη Διλοχία»

Το νέο αυτό πυροσβεστικό σώμα λόγω της μεγάλης αριθμητικής του δύναμης, δεν μπορούσε να στεγαστεί πλέον στο κτίριο της Παλαιάς Βουλής, όπου είχε εγκατασταθεί ο Λόχος Πυροσβεστών, γι αυτό το λόχο ο δεύτερος λόχος της Διλοχίας εγκαταστάθηκε στο χώρο των Κρατικών Στρατιωτικών Φυλακών (στις σημερινές εγκαταστάσεις του Αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος  στην οδό Μουρούζη στο Σύνταγμα), όπου ήδη ήταν εγκατεστημένο ένα μικρό στρατιωτικό πυροσβεστικό άγημα με αποστολή του την προστασία των γειτονικών Ανακτόρων.

Με το από 1-11-1905 Β.Δ. θα τροποποιηθεί η μορφή του διακριτικού εμβλήματος:

«οι οπλίται του λόχου πυροσβεστών φέρουσι επί της χειρίδος του αριστερού βραχίονος και άνωθεν του αγκώνος έκτυπον εξ’ ερέας κράνος ύψους 0,035 επικείμενον κλίμακος και πελέκεως χιαστί εμπλεκομένων, κατά το διάγραμμα το εις φυσικόν μέγεθος προσαρτημένον τω παρόντι διατάγματι.»

 

.Η Πυρασφάλεια των πρώτων σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας του 1896

H Διλοχία Πυροσβεστών, στα χρόνια της δράσης της, σήκωσε και το βάρος της πυρασφάλειας της τέλεσης των πρώτων  σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, που πραγματοποιήθηκαν το 1896 στην Αθήνα.

Και τότε σε αυτή τη τόσο σημαντική διοργάνωση για το νεοελληνικό κράτος, τα ζητήματα ασφάλειας των αγώνων ήταν και τότε από τους σημαντικούς τομείς της διοργάνωσης.

Επικεφαλής των δυνάμεων που διατέθηκαν για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων τέθηκε ο αρμόδιος Υπουργός Εσωτερικών, ενώ τον επιχειρησιακό συντονισμό ανέλαβε ο Διοικητής της αστυνομικής διεύθυνσης Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριος Μπαιρακτάρης.

Η Διλοχία ανέλαβε την ευθύνη της πυρασφάλειας τόσο της αθλητικής  διοργάνωσης, όσο  και γενικότερα της πρωτεύουσας που παρουσίαζε ιδιαίτερα αυξημένη κίνηση πληθυσμού και δραστηριοτήτων τις μέρες των αγώνων.

Δυο λόχοι με 108 άνδρες  και ένα επιτελείο 7 αξιωματικών και υπαξιωματικών συνιστούσαν την πυροσβεστική μονάδα, ενώ ο πυροσβεστικός εξοπλισμός περιλάμβανε τέσσερις αντλίες τέσσερα βυτία, μια σκευοφόρο άμαξα δύο φορτηγούς ίππους και  δύο άμαξες.

Την ίδια χρονιά ενόψει των αγώνων αγοράσθηκε  επιπλέον μια πυροσβεστική ατμαντλία 5 ίππων εφοδιασμένη με δύο «εκσφενδονιστικούς σωλήνας , που εξακοντίζει το ύδωρ εις 30 μέτρων ». Η αντλία αγοράστηκε  αντί του ποσού των 24.000 φράγκων, μέρος των οποίων κατέβαλε η Εθνική Ασφαλιστική Εταιρία.

4.4. Η μεγάλη πυρκαγιά των Ανακτόρων

 

Κατά τη διάρκεια της ιστορικής διαδρομής της πυροσβεστικής δράσης της Διλοχίας, το συμβάν που έμεινε ως χαρακτηριστικό, ήταν η καταστροφική πυρκαγιά της κατοικίας του Βασιλέως Γεωργίου στα Ανάκτορα (το σημερινό κτίριο του κοινοβουλίου), στην πλατεία Συντάγματος την παραμονή των Χριστουγέννων το 1909.

Συμβάν που οι καταστροφικές του συνέπειες, αναδείχθηκαν σε μείζον πολιτικό θέμα, ανέδειξε την ανεπάρκεια της Διλοχίας, αλλά και ώθησε την πολιτεία να αναθεωρήσει την πολιτική της στα ζητήματα πυροπροστασίας.

Η πυρκαγιά βοηθούμενη από τον ισχυρό άνεμο τύλιξε το κτίριο των ανακτόρων και οι  πυκνοί καπνοί κάλυψαν τη περιοχή της Πλατείας Συντάγματος.

Οι πυροσβέστες της Διλοχίας, συνεπικουρούμενοι από αγήματα του ναυτικού και του στρατού, δώσαν σκληρή μάχη με τις φλόγες, χωρίς όμως ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα.

Προς τα ξημερώματα η φωτιά τελικά τέθηκε υπό έλεγχο, προκαλώντας μεγάλες ζημιές του ύψους, πραγματικά υπέρογκου για την εποχή των 500.000 δρχ.

Για τα αίτια της πυρκαγιάς συγκροτήθηκε επιτροπή από αξιωματικούς του Μηχανικού, η οποία έτεινε προς το συμπέρασμα του ηλεκτρικού βραχυκυκλώματος. Παράλληλα ξεχωριστή ανάκριση διενεργήθηκε και από τον Διευθυντή της Αστυνομίας κ. Δαμηλάτη, σύμφωνα με την οποία η αρχική εστία της πυρκαγιάς εντοπίστηκε στο σωλήνα της θερμάστρας της ιματιοθήκης, ενώ αποκλείστηκε η περίπτωση του εμπρησμού.

Αντιπροσωπευτικό του ιδιαίτερου αντίκτυπου του συμβάντος είναι η θυελλώδης συζήτηση στη Βουλή την  28/12, όπου  αναδείχθηκαν οι μεγάλες δυσλειτουργίες και ελλείψεις του υφιστάμενου συστήματος πυρόσβεσης της Διλοχίας και τέθηκαν προβληματισμοί για το άμεσο μέλλον.

Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Πρωθυπουργού   Π. Μαυρομιχάλη:

«Η Βουλή και η Κυβέρνησις οφείλουσι το ταχύτερον να μεριμνήσωσι , όπως μη συμβαίνουσι εκείνα τα οποία αποδεικνύουσιν ότι πλέον η άπαξ αι πυρκαιαί δεν εστάθη δυνατόν να περισταλώσιν ένεκεν ακριβώς της ανεπάρκειας των μέσων τα οποία έχομεν.»

 όπως και του Ν.Στράτου:

« …Το Σώμα των πυροσβεστών πρέπει να είναι εξ ανθρώπων ειδικών, οι οποίοι να υπηρετώσιν εντω Λόχω εξ ιδίας βουλήσεως, όπως παρέχωσι τοιαύτας υπηρεσίας…ούτω πρέπει να συστήσωμεν μόνιμον Πυροσβεστικόν Λόχον, εν τω οποίω να τοποθετώνται οι αξιωματικοί εκείνοι οι οποίοι θέλουσι να υπηρετήσωσιν εις τον Λόχον αυτόν.Νομίζω όπως αυξηθή κατ αριθμόν η δύναμις του Πυροσβεστικού Λόχου και κατά ποιόν βελτιωθή η σύστασις προσερχόμενων εθελοντών ,δεύτερον δε ίνα προικισθή δια δαπάνης αγοράς πλείστων οργάνων απαραιτήτων δια την επιτέλεσιν του καθήκοντος αυτών.»

Το επόμενο χρονικό διάστημα η κυβέρνηση άρχισε να παίρνει τα πρώτα μέτρα για την αναδιοργάνωση του συστήματος πυροπροστασίας-πυρόσβεσης.

Αρχές του Ιανουαρίου το Υπουργείο Στρατιωτικών ζήτησε από τον διοικητή του Λόχου Πυροσβεστών κ. Νεγρεπόντη λεπτομερή έκθεση για τις ελλείψεις του προκειμένου να αποκατασταθούν

*
διαβάστε ολόκληρο το αρθρο στο  .Bloko.gr