Φάλαινες και δελφίνια στο "κόκκινο"

Σε υδάτινες ερήμους, άδειες από ζωή, μεταμορφώνονται ραγδαία οι θάλασσες της Ευρώπης, καθώς δεκάδες χιλιάδες κητώδη, μεταξύ των οποίων δελφίνια και φάλαινες, θανατώνονται εκούσια ή ακούσια κάθε χρόνο, από το Αιγαίο μέχρι τη Βαλτική. Σε όλο τον κόσμο ο αριθμός των θαλάσσιων θηλαστικών που βρίσκουν το θάνατο από αλιευτικά εργαλεία, τις επιπτώσεις της υπεραλίευσης, τη ρύπανση των ωκεανών και την αυξανόμενη κίνηση πλοίων ή σκοτώνονται από στρατιωτικά γυμνάσια ανέρχεται στις 300 χιλιάδες ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η κατάσταση στις θάλασσές μας, καθώς τα κρούσματα είναι σχεδόν καθημερινά, με πιο πρόσφατο τον εκβρασμό μιας πτεροφάλαινας μήκους σχεδόν 13 μέτρων και βάρους 8,3 τόνων στη Μύκονο, η οποία έφερε εξωτερικά τραύματα που κατέδειξαν ότι χτυπήθηκε από τις προπέλες πλοίου. Σύμφωνα με το «Αρχιπέλαγος», μια οργάνωση που δραστηριοποιείται για την προστασία των ελληνικών θαλασσών, η πτεροφάλαινα είναι είδος που διαπλέει περιστασιακά τα ελληνικά νερά, μπορεί να φτάσει σε μήκος τα 20 μέτρα, ενώ η διάρκεια ζωής της μπορεί να ξεπεράσει τα 80 έτη. Η πρόσκρουση με μεγάλα πλοία, και κυρίως με μεγάλα ταχύπλοα αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου για τα μεγάλα αυτά θαλάσσια θηλαστικά.

Σε διημερίδα που διοργανώθηκε πριν από λίγες μέρες στην έδρα του ευρωκοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, με πρωτοβουλία του Έλληνα ευρωβουλευτή κ. Κρίτωνα Αρσένη, ειδικοί επιστήμονες από διάφορα ερευνητικά πεδία κάθισαν στο ίδιο τραπέζι με εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να εξετάσουν τόσο το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των κητωδών και την εφαρμογή του ή μη από τα κράτη-μέλη, όσο και να προχωρήσουν στην αναθεώρηση του υφιστάμενου νομικού οπλοστασίου.

Λύση οι περιοχές απαγόρευσης αλιείας

Στην πράξη αποδεικνύεται ότι τίποτα δεν έχει γίνει για την ουσιαστική προστασία των ειδών αυτών, πολλά από τα οποία βρίσκονται στο χείλος της εξαφάνισης. Ακόμα περισσότερο, τα συμφέροντα της αλιευτικής βιομηχανίας που αποτελεί σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή για πολλές χώρες, δεν αφήνουν περιθώριο αισιοδοξίας για αποτελεσματική προστασία των θηλαστικών της θάλασσας. 

«Την τραγική σημερινή οικονομική κρίση θα ακολουθήσει μια σαρωτική περιβαλλοντική. Στις θάλασσες, τα ιχθυαποθέματα καταρρέουν. Απειλούνται τόσο οι άνθρωποι που εξαρτώνται από την αλιεία, όσο και τα δελφίνια, οι φώκιες και οι χελώνες. Πρέπει να πάρουμε μέτρα άμεσα», αναφέρει στον «ΕΤ» ο κ. Αρσένης και συμπληρώνει: «Το μόνο που φαίνεται να έχει αποτέλεσμα είναι η οριοθέτηση πολλών, διάσπαρτων περιοχών απαγόρευσης της αλιείας με βάση τα επιστημονικά στοιχεία, σε συνεργασία με τους ψαράδες και με τη συμμετοχή τους στην επιτήρηση της εφαρμογής του μέτρου. Να δημιουργήσουμε χώρους πολλαπλασιασμού των αλιευμάτων, χώρους όπου μπορούν να τραφούν τα κητώδη και τα άλλα θαλάσσια θηλαστικά, χωρίς τη παρουσία του ανθρώπου. Γύρω από αυτές τις περιοχές οι ψαράδες θα μπορούν να αλιεύουν με λιγότερη προσπάθεια περισσότερα ψάρια».

Έλλειψη στοιχείων

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που δεν επιτρέπει τη λήψη μέτρων, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία, έτσι ώστε να πιστοποιηθεί με ακρίβεια ο αριθμός των κητωδών που πιάνονται στα δίχτυα, ή θανατώνονται εκούσια από κάποιους ψαράδες, επειδή πλήττουν την ψαριά τους.

Ο Δρ. Λούντβιχ Κρέμερ, ένας από τους κορυφαίους νομικούς επιστήμονες της Ε.Ε., με ειδίκευση στην περιβαλλοντική νομοθεσία, είναι σαφής: «Η Ευρώπη οφείλει επιτέλους να υιοθετήσει μια ειλικρινή στάση για την προστασία του ενάλιου πλούτου και να επιβλέπει η ίδια την εφαρμογή της νομοθεσίας. Είναι οξύμωρο να μετακυλίει την ευθύνη στα κράτη-μέλη, πολλά από τα οποία διαθέτουν τεράστιους αλιευτικούς στόλους. Συνεπώς, κανείς δεν ελέγχει ουσιαστικά τη βιομηχανία αλιείας, η οποία μάλιστα επιδοτείται με τεράστια ποσά, μεταξύ ενός και τριών δις ευρώ ετησίως. Το 2008, την τελευταία δηλαδή χρονιά για την οποία έχουμε επίσημα στοιχεία, αναφέρθηκαν μόλις 78 θανατώσεις θαλάσσιων θηλαστικών πανευρωπαϊκά, τη στιγμή που μόνο στο Βισκαϊκό Κόλπο καταγράφηκαν τουλάχιστον 1300 περιπτώσεις από ανεξάρτητους παρατηρητές».

Η Επίτροπος Αλιείας της Ε.Ε. Μαρία Δαμανάκη αναγνώρισε ότι υπάρχει τεράστιο έλλειμμα στην καταγραφή θανατώσεων κητωδών και θεωρεί πως πρέπει να υπάρξει συνεργασία με την αλιευτική βιομηχανία: «Ακόμα και αν η αναθεώρηση της νομοθεσίας υπερψηφιστεί από όλες τις πλευρές, θα χρειαστεί τουλάχιστον διάστημα 12 έως και 18 μηνών για να ολοκληρωθεί η γραφειοκρατική διαδικασία», σημειώνει.

Ο γενικός διευθυντής Περιβάλλοντος της Ε.Ε. Καρλ Φάλκενμπεργκ είναι και εκείνος ιδιαίτερα επιφυλακτικός, καθώς η εφαρμογή της νομοθεσίας εξαρτάται από το αν οι ίδιες οι χώρες είναι διατεθειμένες να την επιβάλλουν στους αλιευτικούς τους στόλους: «Δεδομένου ότι χρειάζονται αρκετά χρόνια μέχρι να ενσωματωθεί μια κοινοτική οδηγία στην εθνική νομοθεσία των κρατών-μελών, οφείλουμε να κινηθούμε το ταχύτερο δυνατόν, πριν να φτάσουμε σε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση».

Πρόγραμμα «Θάλασσα»

«Στις ελληνικές θάλασσες ζουν 14 από τα σπανιότερα είδη φαλαινών, δελφινιών και φώκιας του πλανήτη. Η πλειοψηφία όμως της κοινής γνώμης όμως αγνοεί την ύπαρξή τους και δε γνωρίζει τη σπουδαιότητα αυτών των χαρισματικών ζώων για τα θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου» σημειώνει ο Βαγγέλης Παράβας, Βιολόγος και υπεύθυνος του τομέα Προστασίας και Πολιτικής της MOm, η οποία σε συνεργασία με το WWF Ελλάς υλοποιεί το πρόγραμμα «Θάλασσα». Σκοπός του είναι να ευαισθητοποιήσει τόσο τους πολίτες, όσο και τους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς για την ανάγκη διατήρησης όλων των σπάνιων και απειλούμενων θαλάσσιων θηλαστικών που φιλοξενούνται στα ελληνικά νερά.

Απειλές για τα κητώδη

Οι σημαντικότερες απειλές που αντιμετωπίζουν τα δελφίνια, οι φάλαινες και οι μεσογειακές φώκιες στην Ελλάδα είναι δυστυχώς αποτέλεσμα ανθρώπινων δραστηριοτήτων και άμεσα μπορούν ακόμα και να οδηγήσουν στην εξαφάνισή τους.

Οι κυριότερες απειλές είναι:

-          η εξάντληση της τροφής τους, λόγω υπεραλίευσης,

-          οι τυχαίες εμπλοκές και πνιγμό τους σε δίχτυα,

-          οι ηθελημένες θανατώσεις από ασυνείδητους,

-          οι συγκρούσεις και ατυχήματα με πλοία

-          η ενόχληση, μέσω σκόπιμων ή μη σκόπιμων προσεγγίσεων από σκάφη και ανθρώπους

-          η ακουστική ρύπανση που προκαλεί η μηχανοκίνητη ναυτιλία, τα στρατιωτικά σόναρ και οι έρευνες για πετρέλαιο,

-          ο θάνατος ή τραυματισμός που προκαλείται από την κατάποση σκουπιδιών και άλλων πλαστικών

-          η συσσώρευση τοξικών δηλητηρίων που καταλήγουν στη θάλασσα

-          η πετρελαϊκή ρύπανση

Πληροφορίες για το πρόγραμμα «Θάλασσα»

Site: http://thalassa-project.gr

Τα θαλάσσια θηλαστικά της Ελλάδας

Ξέρατε, ότι στον Κορινθιακό κόλπο παρατηρείται το μοναδικό στον κόσμο φαινόμενο συμβίωσης μεταξύ τριών διαφορετικών ειδών δελφινιών; Ότι η Ελληνική Τάφρος είναι η σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο; Ότι η μεσογειακή φώκια Monachus monachus είναι ένα από τα σπανιότερα είδη του πλανήτη;

Όλα τα παραπάνω αναδεικνύουν τις ελληνικές θάλασσες ως ένα πολύτιμο τόπο για την επιβίωση αυτών των σπάνιων ειδών, των οποίων η παρουσία είναι ιδιαίτερα σημαντική για το θαλάσσιο οικοσύστημα της Μεσογείου. Παράλληλα όμως και σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη τον Οκτώβριο του 2010, στα πλαίσια υλοποίησης του προγράμματος “Θάλασσα”, η πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώμης αγνοεί όχι μόνο τη σπουδαιότητα αλλά ακόμη και την ύπαρξη των θαλάσσιων θηλαστικών στη χώρα μας. Αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης γνώσης και της γενικότερης μη φιλικής προς το περιβάλλον στάσης και συμπεριφοράς, είναι ότι τα θαλάσσια θηλαστικά σήμερα απειλούνται με εξαφάνιση, καθώς ο ρυθμός μείωσης των πληθυσμών τους είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητικός!

Το πρόγραμμα “Θάλασσα” αποτελεί μία νέα και σημαντική πρωτοβουλία με σκοπό την αντιστροφή της παρούσας κατάστασης στην οποία βρίσκονται τα θαλάσσια θηλαστικά. Στα πλαίσια του “Θάλασσα” θα πραγματοποιηθούν μια σειρά από ενέργειες με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση ολόκληρης της ελληνικής κοινωνίας, προκειμένου να δραστηριοποιηθούμε όλοι στην προσπάθεια για τη διατήρηση του φυσικού θαλάσσιου πλούτου που φιλοξενείται στις ελληνικές θάλασσες.