Μπροστά σε αυτή την προσφορά του Έλληνα πρωθυπουργού η γαλλική κυβέρνηση του Κλεμανσό αποδέχθηκε τη χειρονομία με ευγνωμοσύνη, παρέχοντας «υποσχέσεις» περί υποστήριξης των ελληνικών διεκδικήσεων

Ελληνικό εκστρατευτικό σώμα

Ο Βενιζέλος, μόλις πληροφορήθηκε τις διαθέσεις των Γάλλων για την εκστρατεία της Κριμαίας, έσπευσε αμέσως να χαιρετήσει την ιδέα, προσφέροντας μάλιστα στη διάθεσή τους ολόκληρη δύναμη σώματος στρατού, ελληνικού, αποτελούμενη από τρεις μεραρχίες, δηλαδή μεγαλύτερη δύναμη από εκείνη με την οποία εκστράτευαν οι Γάλλοι. Μπροστά σε αυτή την προσφορά του Έλληνα πρωθυπουργού η γαλλική κυβέρνηση του Κλεμανσό αποδέχθηκε τη χειρονομία με ευγνωμοσύνη, παρέχοντας «υποσχέσεις» περί υποστήριξης των ελληνικών διεκδικήσεων, χωρίς όμως τίποτε το δεσμευτικό.
Παρατηρήθηκε όμως ότι η αποστολή του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος έγινε αφενός μεν βεβιασμένα, αφετέρου με πολύ παράδοξο τρόπο. Καταρχήν δεν υπήρχε οργάνωση της μεταφοράς, αλλά ούτε και προγραμματισμός αποστολής. Έτσι η αποστολή του γίνονταν κατά τμήματα από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, κυρίως με γαλλικά μεταγωγικά χωρίς το βαρύ οπλισμό, πυροβόλα κ.ά., τα οποία στέλνονταν στη συνέχεια με μεταγωγικά και φορτηγά πλοία. Δεν υπήρχε επίσης κεντρική ελληνική διοίκηση του εκστρατευτικού σώματος, αλλά με την άφιξή των τμημάτων του στη Κριμαία αυτά περιέρχονταν υπό τις διαταγές των επί τόπου Γάλλων διοικητών και διασκορπίζονταν ανά μικρότερες μονάδες, τάγματα και λόχους, χωρίς μεταξύ τους συνοχή. Αλλά και οι Γάλλοι δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο επιχειρήσεων, εκτός από το «βλέποντας και κάνοντας».
Τις πρωινές ώρες της 20ης Ιανουαρίου του 1919 αποβιβάστηκαν στην Οδησσό τα πρώτα ελληνικά τμήματα της ΙΙης ελληνικής μεραρχίας, το 34ο Σύνταγμα Πεζικού και το 7ο Σύνταγμα Πεζικού. Ενώ το 2ο Σύνταγμα της ΧΙΙΙης Μεραρχίας αποβιβάστηκε στις 24 Μαρτίου στη Σεβαστούπολη. Λίγες ημέρες μετά αποβιβάστηκαν και τα τελευταία υπόλοιπα τμήματα. Τελικά από τις τρεις μεραρχίες που αρχικά προορίζονταν για την εκστρατεία αυτή από ελληνικής πλευράς στάλθηκαν μόνο δύο, η ΙΙ και η ΧΙΙΙ. Η Ιη μεραρχία δεν έλαβε μέρος.

                                                                 Ρωσικό μνημείο πεσόντων Κριμαϊκού πολέμου στον ποταμό Άλμα_Malorussia (Ukraine)

Διάταξη δυνάμεων

Στις 1 Απριλίου του 1919 η διάταξη των εκστρατευτικών δυνάμεων στη περιοχή είχε ως εξής:

- 2 ελληνικά τάγματα του 5/42 συντάγματος Ευζώνων (συνταγματάρχης Πλαστήρας) βόρεια του σιδηροδρομικού σταθμού Μπουγιαλίκ.

- 1 ελληνικό τάγμα (το 1ο), του 3ου Συντάγματος σε υψώματα ανατολικά του Μπουγιαλίκ.

- 1 ελληνικό τάγμα (το 2ο), του 3ου Συντάγματος, εφεδρεία, στο σταθμό του Μπουγιαλίκ.

- 1 ελληνικό τάγμα (το 3ο), του 3ου Συντάγματος, εφεδρεία στο σταθμό Ριέντζας.

- Μία ελληνική μοίρα ορειβατικού πυροβολικού, με ένα ουλαμό γαλλικού πυροβολικού, πίσω από τη γραμμή των δύο ταγμάτων των Ευζώνων.

- 1 ελληνικό τάγμα του 34ου Συντάγματος, στην Κρεμυδόφκα, στη διάθεση του στρατηγού Νερέλ, καλύπτοντας τη διοίκησή του.

- 1 ελληνικό τάγμα (το 3ο), του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων, στη περιοχή Παβλίκα, ως πλαγιοφυλακή και εφεδρεία.

- Μία ρωσική ταξιαρχία με υπόλοιπες γαλλικές δυνάμεις στη γραμμή Καπιτάνκα και Αλεξανδρόφσκα, ανατολικά του Μπουγιανλίκ.

Εκκένωση Οδησσού

Τελικά η υποχώρηση ήταν τόσο ορμητική που ούτε και στο τελευταίο προγεφύρωμα κρατήθηκε άμυνα, με συνέπεια να διαταχθεί η εκκένωση της Οδησσού. Σε αυτό συνέβαλε ιδιαίτερα η εχθρική στάση των κατοίκων απέναντι στις εκστρατευτικές δυνάμεις, τις οποίες θεωρούσαν δυνάμεις κατοχής, και εναντίον των οποίων έβαλλαν από τα νώτα.
Προ της δημιουργούμενης νέας κατάστασης ο στρατηγός Νερέλ διέταξε τότε όλες οι δυνάμεις να διεκπεραιωθούν στη δεξιά όχθη του Δνείστερου μεταξύ Μπεντέρι και Άκερμαν, προκειμένου να κρατηθεί πλέον εκεί η άμυνα της Βεσσαραβίας μαζί με ρουμανικές και πολωνικές δυνάμεις. Τελικά οι Μπολσεβίκοι σταμάτησαν την προέλασή τους στον Δνείστερο.

Άμυνα ισθμού Περεκόπ

Κατά το χρόνο που επερχόταν το τέλος των επιχειρήσεων στην Ουκρανία το 2ο Σύνταγμα της ΧΙΙΙς ελληνικής Μεραρχίας που είχε αποβιβαστεί από τις 24 Μαρτίου στη Σεβαστούπολη υποστήριζε τις υπό τον Ρώσο στρατηγό ρωσικές δυνάμεις (4η και 5η Μεραρχία) κατά των Μπολσεβίκων στην άμυνα της Κριμαίας παρά τον Ισθμό του Περεκόπ. Επίσης μία δύναμη 2.000 Γάλλων ασχολούνταν με την τήρηση της τάξης σε διάφορες πόλεις της Κριμαίας. Τελικά και η γραμμή άμυνας του ισθμού Περεκόπ υποχώρησε, αφενός λόγω των ανεπαρκών δυνάμεων έναντι των Μπολσεβίκων αφετέρου λόγω του πολύ χαμηλού ηθικού των ρωσικών μονάδων. Παρά ταύτα το ελληνικό σύνταγμα σύναψε σφοδρές μάχες κατά μεμονωμένων δυνάμεων ειδικά στο Γιουσούν (25 χλμ. νότια του Περεκόπ) και στο Εσκήκιοϊ—Ζάμα (50 χλμ. νότια του Περεκόπ). Τελικά, λόγω της συνεχιζόμενης υποχώρησης, το ελληνικό σύνταγμα συμπτύχθηκε με τις υπάρχουσες γαλλικές δυνάμεις γύρωα από τη Σεβαστούπολη, όπου και οργάνωσε την εγγύς άμυνα της πόλης, ενώ η κύρια ρωσική δύναμη υποχώρησε στη Θεοδοσία.
Στις 15 Απριλίου ξεκίνησε η σφοδρή επίθεση των Μπολσεβίκων, που εξακολούθησε και την επόμενη ημέρα. Στην επίθεση αυτή ομόφρονες κάτοικοι έβαλαν από τα νώτα τα συμμαχικά στρατεύματα. Στο λιμένα της πόλης μεταξύ των άλλων πολεμικών πλοίων, γαλλικών και ρωσικών κυρίως θωρηκτών, ήταν και δύο ελληνικά, το θωρηκτό Κιλκίς και το αντιτορπιλικό Πάνθηρ, που με δραστικά πυρά έβαλαν κατά των θέσεων των Μπολσεβίκων. Τελικά όλη εκείνη η επίθεση αποκρούστηκε με επιτυχία, ενώ την επομένη κλείστηκε ανακωχή.

Ανακωχή

Η ανακωχή στο μέτωπο της Κριμαίας συνάφθηκε στις 17 Απριλίου, και είχε δεκαήμερη διάρκεια, που έληγε στις 27 Απριλίου. Κατά το διάστημα αυτό αποφασίστηκε η εκκένωση της Κριμαίας και η μεταφορά όλου του συμμαχικού υλικού στη Κωνσταντινούπολη.

Τέλος εκστρατείας

Τελικά, μία εβδομάδα μετά το περιστατικό άρχισε η εκκένωση της Κριμαίας. Στις 28 Απριλίου 1919, μία ημέρα μετά τη λήξη της ανακωχής, επιβιβάστηκε το ελληνικό σύνταγμα, μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις, και το βράδυ της ίδιας ημέρας όλα τα πλοία απέπλευσαν για Κωστάντζα Ρουμανίας, όπου και έληξε η εκστρατεία της Κριμαίας.

Πηγές

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τομ. ΙΘ΄, σ. 223.
• Παπαρρηγόπουλος, Κωνσταντίνος. Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Επιμέλεια Α. Δασκαλάκη. Αθήναι, 1958, σ. 914.
• Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού (ΔΙΣ/ΓΕΣ). Το ελληνικόν εκστρατευτικόν Σώμα εις μεσημβρινήν Ρωσίαν. Αθήναι, 1960.
• ΔΕΚ/ΓΕΣ. Στρατιωτική Ιστορία Νεότερης Ελλάδος. Αθήναι 1980, σ. 90-93..