ΑΝΘΙΜΟΣ ΓΑΖΗΣ (Αλέξανδρος Γκαζάλης)

Γεννήθηκε το 1758 στις Μηλιές από φτωχούς γονείς. Βαπτίσθη

κε με το όνομα Αλέξανδρος ενώ όταν χειροτονήθηκε σε ιεροδιάκονο το άλλαξε. Το οικογενειακό του όνομα Γκάζαλης το άλλαξε σε ελληνικότερο το Γαζής. Παρακολούθησε μαθήματα κοντά στον ιερομόναχο Άνθιμο Παπαπανταζή και στην Ζαγορά όπου υπηρετούσε ένα εύπορο αλλά φιλάργυρο κληρικό. Το 1774 γύρισε στις Μηλιές όπου χειροτονήθηκε διάκονος Ένα χρόνο αργότερα έγινε ιερές και πήγε στην Βυζίτσα για να εργασθεί ως δάσκαλος με μικρό μισθό. Στο διάστημα της παραμονής του εκεί μελέτησε αρχαίους συγγραφείς Μετέπειτα πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάσθηκε και πάλι ως δάσκαλος. Το 1796 θα περάσει στην Αυστριακή πρωτεύουσα για να σπουδάσει μαθηματικά όπου και εξελέγχθηκε προϊστάμενο του ναού του Αγίου Γεωργίου της Ελληνικής κοινότητας Βιέννης. Στην Βιέννη ο Γαζής έμεινε για 6 χρόνια συγγράφοντας διάφορα θρησκευτικά και άλλα έργα.
Απόκτησε ανάμεσα στους ξένους την φήμη του Έλληνα Σοφού. Ο Haze της Βασιλικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού του είπε ότι ο Γαζής ήταν ο πρώτος Έλληνας σοφός. Ένα από τα έργα του τυπωμένο στην Βιέννη είναι μια γραμματολογία των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων με τον τίτλο «Βιβλιοθήκη Ελληνική περιέχουσα κατά χρονική περίοδο τας περί των έξοχων Ελλήνων συγγραφέων βεβαιωτέρας ειδήσεις» όπως «Ο Λόγιος Ερμής» και το «Λεξικόν ελληνικόν» που του προσάπτουν μια θέση στην αναγέννηση του ελληνισμού.
Το 1803 γύρισε στις Μηλιές αλλά με πρόσκληση από την κοινότητα Βιέννης για να διατελέσει και πάλι ως προϊστάμενος. Ο Κοραής επίσης παρακίνησε τον Α. Βασιλείου να πείσει τον Γαζή να αναλάβει να διδάξει στο Γυμνάσιο της Σμύρνης. Τελικά αποφάσισε όμως να παραμείνει στην Βιέννη όπου και βοηθούσε χρηματικά όλα τα ελληνόπουλα που έρχονταν για να σπουδάσουν. Στην Βιέννη επίσης εκδόθηκε από τον Γαζή το «Λεξικό του Ελληνικού». Το 1811 θα εκδοθεί «Ο Λόγιος Ερμής» το πρώτο ελληνικό περιοδικό και εμφανίζονταν σαν πληροφοριακό επιστημονικό δελτίο με σκοπό την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου του ελληνικού λαού, η οποία θα βοηθούσε στην αναγέννηση του έθνους. Από τις σελίδες του «Λόγιου Ερμή» και του όργανου του Κοδρικά «Καλλιόπη» διεξήχθηκε η έντονη φιλολογική διαμάχη των ελλήνων πριν την Επανάσταση του 1821.
Ο Γαζής θα παρακολουθείται συνεχώς από την Αυστριακή αστυνομία και μια έκθεση ενός πράκτορά της διαβάζουμε «Ο Άνθιμος Γαζής εκδίδει με την άδεια της Λογοκρισίας περιοδικό εις την νεοελληνική γλώσσα υπό τον τίτλο‘Ερμής ο Λόγιος΄. Το περιοδικό τούτο καίτοι εξωτερικώς επιδιώκει να διαφωτήσει φιλολογικώς το ελληνικό έθνος αποτελεί εντούτοις συγχρόνως το σημείο συγκέντρωσης των εν διασπορά Ελλήνων, οι οποίοι ειπέρ πότε και άλλοτε ονειρεύονται την αναγέννηση της Ελλάδας. Ο Γαζής ευρίσκεται ωσαύτως εις στενότατας σχέσεις με τον μητροπολίτη Βλαχίας Ιγνάτιο, ο οποίος παίζει εκεί έναν σπουδαίο ρόλο, πληρώνει ένα μέρος των εξόδων της εκδόσεως και διανέμει δωρεάν αντίτυπα του «Λόγιου Ερμού»»
Το 1817 θα εγκαταλείψει την Βιέννη και πάει στην Οδυσσό ώστε να μαζεύσει χρήματα για την ίδρυση σχολείου στην πατρίδα του Μηλιά. Εκεί θα το πλησιάσουν οι Φιλικοί οι οποίοι τον θεωρούν σοφό Έλληνα με τον Σκουφά. Ο Γαζής δεν ξεχνά το 1770 και φρονεί ότι πρέπει να προηγηθεί η πνευματική αναγέννηση πριν την ένοπλη και έτσι αρνείται να συμμετάσχει και τελειώνει στον Σκουφά λέγοντας «αλλά δεν είμαι σύμφωνος, μολονότι δεν είμαι ενάντιος» Παρά όμως τις αρχικές του αντιρήσεις ο Γαζής, όπως ομολογεί ο Ξάνθος, θα μυηθεί τελικά στην Φιλική Εταιρία από τον Σκουφά και τον Τσακάλωφ και έγινε μάλιστα ένας από τους αρχηγούς της κινώντας και υπογράφοντας διάφορα έγγραφα. Αμέσως μετά την άφιξή του στο Πήλιο θα πάει στην Φωκίδα όπου κατήχησε την Φιλική στους αρματολούς και συνέχισε με πάθος το έργο του στην Κασσάνδρα, την Μαγνησία, τον Όλυμπο και τον Καπετάν Κυριάκο Μπασδέκη. Του ανάθεσαν έτσι το κίνημα στην ανατολική Θεσσαλία. Παρόλα αυτά η εξέγερση στο Πήλιο θα καθυστερήσει διότι οι πλούσιοι πρόκριτοι του δεν δέχονταν να διακινδυνεύσουν τις περιουσίες τους, αφού μάλιστα απολάμβαναν εξαιρετικά προνόμια από τους Τούρκους και εφόσον στην Λάρισα οι Τούρκοι είχαν ισχυρά στρατεύματα.
Παρόλα αυτά ο Γαζής ύψωσε την επαναστατική σημαία στις Μηλιές την 1η Μαΐου του 1821 στο σπίτι του Φιλικού Γιάννη Δήμου, όπου είχαν κληθεί σε γεύμα οι Φιλικοί της περιοχής. Ο Γαζής σηκώθηκε κατά την διάρκεια του γεύματος και διάβασε με ενθουσιασμό την επιστολή του Υψηλάντη για ξεσηκωμό και ευχήθηκε στο τέλος στην ανάσταση του Γένους. Ο Γαζής ύψωσε στον ναό την σημαία της ελευθερίας που είχε κεντήσει η αδελφή του Γιάννη Δήμου. Οι επαναστάτες της Μηλιάς θα κινήσουν για τα Λεχώνια. Στις 9 Μαΐου έφτασαν στα Εφτά Πλατάνια του Βόλου όπου επετέθησαν στο φρούριο των Τούρκων. Η επίθεση όμως ήταν αμελέτητη και αναχαιτίστηκε από τους Τούρκους. Ο Δράμαλης διέθεσε μεγάλη δύναμη στην Λάρισα και έτσι το κίνημα του Πηλίου κατεπνίγηκε εύκολα από τους Τούρκους. Ήταν όμως πολύ σημαντικό γιατί δυνάμωσε ψυχολογικά τους Έλληνες.
Αμέσως μετά την δημιουργία του Ελληνικού κράτους ο Γαζής περιελήφθη στις πρώτες εθνοσυνελεύσεις και συνέβαλε στην παγίωση του.Στις 17 Μαίου του 1824 το βουλευτικό τον εξέλεξε μέλος της επιτροπής για την επεξεργασία των σχετικών με το στρατό. Κατά καιρούς περιελήφθηκε στις επιτροπές που φρόντιζαν για την εκπαίδευση, το ανώτατο κριτήριο κ.λ.π.
Όπως και άλλοι φιλικοί ο Γαζής παραμερίσθηκε μετά τα πρώτα χρόνια του αγώνα. Για ένα διάστημα σχολάρχης στην Τήνο και αργότερα στην Ερμνούπολη πέθανε εκεί στις 28 Νοεμβρίου του / 10 Δεκεμβρίου του 1828 από κλονισμό της υγείας του.