Αλιάκμονας
Βρίσκεται στη Δ. Μακεδονία και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας με μήκος 297 χλμ. και βρίσκεται ολόκληρος σε ελληνικό έδαφος. Οι άλλοι μεγάλοι ποταμοί (Έβρος, Νέστος και Αξιός) πηγάζουν σε ξένα εδάφη. Το όνομά του είναι σύνθετο και προέρχεται από το άλς (άλας, θάλασσα) και από το άκμων (αμόνι). Μια αρχαία παράδοση λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Λατίνου συγγραφέα Πλινίου (23-79 μ.Χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: «Επίσης στη Μακεδονία, όσοι θέλουν να έχουν πρόβατα άσπρα πηγαίνουν στον Αλιάκμονα, όσοι δε μαύρα στον Αξιόν». Ο Αλιάκμονας, πριν γίνει το φράγμα της εκτροπής του (δεκαετία του 1950), δεν είχε σταθερή κοίτη. Συχνά πλημμύριζε και σχημάτιζε εκτεταμένα έλη. Ο ποταμός πηγάζει από τα βουνά Βέρνο, Γράμμο και Βόιο, στα σύνορα της χώρας με την Αλβανία, και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο μεταξύ της Θεσσαλονίκης και της Κατερίνης. Σχεδόν σε όλο το μήκος του στο νομό Κοζάνης σχηματίζει την τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου που δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος. Πάνω από τη λίμνη βρίσκεται η γέφυρα των Σερβίων, τμήμα της εθνικής οδού Αθηνών-Κοζάνης. Ο Αλιάκμονας διαθέτει 33 είδη ψαριών, από τα οποία γύρω στα 30 είναι αυτόχθονα και τα υπόλοιπα εισήχθηκαν με ανθρώπινη παρέμβαση. Πολλά από αυτά θεωρούνται σπάνια και ένα, το μαυροτσιρώνι, δε ζει πουθενά αλλού στο κόσμο. Από αυτά τα είδη των ψαριών τα πιο πολλά δεν έχουν εμπορική αξία, παρά μόνο βιολογική καθώς στηρίζουν την τροφική αλυσίδα. Άλλα ψάρια είναι το γριβάδι και η ιριδίζουσα πέστροφα, που δηλώνει πως τα νερά του ποταμού είναι ακόμη καθαρά. Στις εκβολές απαντώνται λίγα χέλια, που δεν μπορούν να μεταναστεύσουν, επειδή εμποδίζονται από τα φράγματα. Στο Δέλτα του Αλιάκμονα και του Αξιού συναντώνται κέφαλοι και λαβράκια. Στην περιοχή παράγεται περίπου το 90% της συνολικής παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα. Η αλυκή Κίτρους είναι μια έκταση 2.540 στρεμμάτων από όπου παράγονται ετησίως 15-20.000 τόνοι αλάτι. Πολλά είδη πουλιών χρησιμοποιούν την περιοχή για να ξεχειμωνιάσουν, όπως οι πάπιες, είτε να ξεκουραστούν στις μεταναστεύσεις τους. Έχουν παρατηρηθεί 215 είδη πουλιών, από τα οποία το 1/3 περίπου φωλιάζει στην περιοχή. Στην περιοχή φωλιάζουν 27 σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών, όπως ο πορφυροτσικνιάς (είδος ερωδιού), ο αργυροπελεκάνος και η λεπτομύτα. Ο ποταμός σχηματίζει ένα εκτεταμένο Δέλτα που φτάνει τα 40.000 στρέμματα, πολύ μικρότερο από το Δέλτα του Αξιού (220.000 στρέμματα). Αιτία το μεγάλο φράγμα που κατασκευάστηκε και κατακρατεί μεγάλο μέρος των φερτών υλών. Αποτέλεσμα είναι να μειωθούν σημαντικά οι προσχώσεις και την περίοδο του καλοκαιριού, που τα νερά είναι λίγα, η θάλασσα εισχωρεί και κατακλύζει μεγάλο μέρος της κοίτης του ποταμού.
Αχελώος
Είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου και συγκεκριμένα από το όρος Λάκμος (Περιστέρι), ΝΔ του Μετσόβου και μετά από μια διαδρομή 220 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Διέρχεται από το νομό Τρικάλων, από τα όρια των νομών Καρδίτσας και Άρτας και μετά από τα όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Διαχωρίζει με την πορεία του την Ακαρνανία από την Αιτωλία, διασχίζοντας διαδοχικά τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών, του Καστρακίου και του Στράτου και αρδεύει την πεδιάδα του Αγρινίου. Θεωρείται ο πλουσιότερος σε νερά γηγενής ποταμός της Ελλάδας. Η ονομασία Αχελώος πιθανότατα προέρχεται από τη ρίζα αχ που σημαίνει νερό και το συγκριτικό επίθετο λώων που σημαίνει καλύτερος. Η λαϊκότερη ονομασία του ποταμού είναι Ασπροπόταμος ή Άσπρος. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας αυτής, οι πιο διαδεδομένες τη συνδέουν με την αφρισμένη εικόνα του ποταμού κατά τους ανοιξιάτικους μήνες όταν λυώνουν τα χιόνια ή με το λευκό χρώμα των χαλικιών στις όχθες του και την άσπρη λάσπη που κατεβάζει το ρεύμα του.
Έβρος
Γνωστός και ως Μαρίτσα, είναι ο δεύτερος σε μέγεθος ποταμός της ΝΑ Ευρώπης (μετά τον Δούναβη) και ο κυριότερος ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, με συνολικό μήκος περίπου 530 χλμ. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα, της Δ. Βουλγαρίας και κυλά σε βουλγαρικό έδαφος ΝΑ, διασχίζοντας την Α. Ρωμυλία, σχηματίζοντας κοιλάδα ανάμεσα στη Ροδόπη και τον Αίμο απ’ όπου και διέρχεται. Στη συνέχεια, κοντά στο χωριό Καστανιές, μπαίνει για λίγα χιλιόμετρα στην Τουρκία, σχηματίζοντας το τρίγωνο του Καραγάτς, κοντά στην Αδριανούπολη, απ’ όπου στη συνέχεια αποτελεί το γεωγραφικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Περνάει κοντά στις ελληνικές κωμοπόλεις Φέρρες, Διδυμότειχο, Σουφλί και εκβάλλει στο βόρειο Αιγαίο Πέλαγος, στο λεγόμενο Θρακικό πέλαγος. Το μήκος του στο ελληνικό έδαφος μέχρι τις εκβολές του φθάνει τα 204 χιλιόμετρα. Στις εκβολές του σχηματίζει ένα τεράστιο και δαιδαλώδες Δέλτα, που αποτελεί τον πιο σημαντικό υδροβιότοπο της Ελλάδας. Δεν είναι πλωτός σε κανένα σημείο του, έχει όμως σημαντικό όγκο υδάτων που χρησιμοποιούνται για παραγωγή ηλεκτρισμού (φράγμα Κυπρίνου) και αρδρεύσεις.
Πηνειός
Λέγεται και Σαλαβριάς και βρίσκεται στη Θεσσαλία. Οι πηγές του βρίσκονται στην Πίνδο. Δεχόμενος όλα τα νερά από τους συγκλίνοντες ακτινοειδώς παραπόταμους της Δ. Θεσσαλίας, τα οποία άλλοτε σχημάτιζαν λίμνη και ρέοντας από τα στενά της Καλαμπάκας, που από τη διαβρωτική του ενέργεια δημιουργήθηκαν τα Μετέωρα, φθάνει στον θεσσαλικό κάμπο, όπου και διασχίζοντας το πέρασμα της κοιλάδας των Τεμπών, μεταξύ Ολύμπου και Όσσας, εκβάλλει τελικά στον Θερμαϊκό κόλπο, δημιουργώντας το Δέλτα του κοντά στην κωμόπολη Στόμιο. Το συνολικό μήκος του είναι 205 χλμ. Με το όνομα Σαλαβριάς φέρεται κατά τον Μεσαίωνα, όπου πρώτη που τον ονομάζει έτσι είναι η Άννα Κομνηνή, το 1150 μ.Χ. Από τον Όμηρο χαρακτηρίζεται αργυροδίνης.
Νέστος
Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο ποτάμι της Ελλάδας, ενώ ο ρους του οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη. Η συνολική του πορεία καλύπτει 243 χλμ, 130 από τα οποία βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος, αφού πρώτα έχει διασχίσει τα βουνά της Δ. Ροδόπης και το όρος Φαλακρό. Οι περιηγητές έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν στο φυσικό τους περιβάλλον αγριολούλουδα σπάνιας ομορφιάς, όπως οι ορχιδέες. Ακόμα οι φίλοι της φύσης και των σπορ μπορούν να απολαύσουν το ποτάμι περπατώντας δίπλα σ’ αυτό, πάνω στο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6, ή διασχίζοντάς το με καγιάκ. Η περιοχή των Στενών του Νέστου έχει συνολική έκταση 23.800 στρεμμάτων και λόγω της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας έχει χαρακτηριστεί ως «αισθητικό δάσος». Όσο πλησιάζουμε στη θάλασσα το τοπίο αλλάζει. Υπάρχουν πολλά πουλιά, όπως οι χαλκόκοτες και οι αγκαθοκαλημάνες. Μια έκταση 70.200 στρεμμάτων γύρω από την περιοχή έχει κηρυχθεί ως ζώνη προστασίας. Το Δέλτα του ποταμού, με έκταση 550.000 στρεμμάτων, αποτελεί «υδροβιότοπο διεθνούς σημασίας» και μέρος του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα. Εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη έως τα Άβδηρα, ενώ εκεί βρίσκεται και το παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Μεγάλο Δάσος, με πλούσια βλάστηση και πολλά είδη ζώων. Σήμερα έχουν απομείνει μόλις 4.500 στρέμματα (και από τις δύο πλευρές του ποταμού), που βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας! Ο Νέστος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε το βόρειο όριο εξάπλωσης των λιονταριών στην Ελλάδα.
Στρυμόνας
Έχει συνολικό μήκος 392 χλμ, από τα οποία 274 βρίσκονται σε βουλγαρικό έδαφος και 118 σε ελληνικό. Στην Ελλάδα, ο ποταμός ρέει αποκλειστικά στο νομό Σερρών και μαζί με τον Αγγίτη (τον κυριότερο ελληνικό παραπόταμό του), ανήκουν στην υδρογραφική λεκάνη της Α. Μακεδονίας, που καλύπτει έκταση 6.295 τετρ. χλμ. Ο ποταμός είναι πλούσιος σε φερτές ύλες (υπολογίζονται σε τουλάχιστον 4.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως) που προσχώνουν συνεχώς στην πεδιάδα των Σερρών και τη λίμνη Κερκίνη. Το πλάτος του ξεπερνάει τα 250 μέτρα, ενώ το βάθος του φτάνει τα 3 μέτρα. Σύμφωνα με τη μυθολογία το προηγούμενο όνομα του ποταμού ήταν Παλαιστίνος από το όνομα του μυθικού βασιλιά της Θράκης Παλαιστίνου που πνίγηκε στο ποταμό που έφερε μέχρι τότε το όνομα Κόρναζος. Σύμφωνα με την Britannica Concise Encyclopedia, το όνομα του ποταμού έχει θρακική ρίζα και προέρχεται από τη λέξη «sru» που σημαίνει ρέμα, αντίστοιχη με την αγγλική λέξη «stream», τη λέξη «sruaimm» που σημαίνει ποταμός στην αρχαία ιρλανδική γλώσσα, την λιθουανική λέξη «straumuoe» που σημαίνει γρήγορο ρέμα, την ελληνική «ρεύμα» που αποδίδει το ρέμα, την αλβανική «rrymë» που σημαίνει κύλισμα νερού, shri rain. Πηγάζει από το όρος Βίτοσα, ΝΔ της Σόφιας, σε υψόμετρο 2.200 μ. Στην Ελλάδα μπαίνει δυτικά του χωριού Προμαχώνα, μέσω των στενών της Κούλας ή του Ρούπελ, που ο ίδιος έχει διανοίξει ανάμεσα στις οροσειρές της Κερκίνης (Μπέλες) και του Όρβηλου (Αγγίστρου). Ο ποταμός περνάει ανάμεσα στα όρη Κερδύλλιο και Παγγαίο και εκβάλλει στον Στρυμονικό κόλπο, ανατολικά του χωριού Νέα Κερδύλλια σχηματίζοντας μικρό Δέλτα. Παλαιότερα, επειδή είχε αβαθή φυσική κοίτη, πλημμύριζε συχνά την πεδιάδα των Σερρών, όπως συχνές ήταν και οι αλλαγές της κοίτης καθώς και η δημιουργία μαιάδρων. Για την τιθάσευσή του και την ανάσχεση των πλημμυρών, την άρδευση 345.000 στρεμ. και τη συγκράτηση των φερτών υλών δημιουργήθηκε το 1932, η τεχνητή λίμνη της Κερκίνης, με την κατασκευή φράγματος και αναχωμάτων. Η κοιλάδα του Στρυμόνα αποτελεί την μοναδική δίοδο επικοινωνίας της Βουλγαρίας με την Ελλάδα και από αυτήν περνάει η οδός Θεσσαλονίκης–Σόφιας. Στις όχθες του υπάρχει ποικιλία υδρόβιας βλάστησης από θάμνους. Επικρατούν οι λεύκες, οι ιτιές, οι ακακίες και τα πλατάνια. Στα νερά του ζουν αρκετά είδη ψαριών, ανάμεσα στα οποία κυριαρχεί ο κυπρίνος και σε πολύ μικρότερες ποσότητες, τα τσιρόνια, οι πέρκες, οι γουλιανοί και τα χάλια. Την πανίδα του οικοσυστήματος του ποταμού συμπληρώνει πλήθος ζώων και πουλιών που φωλιάζουν στις όχθες του.
Θύαμις
Ο Θύαμις ή Θύαμης ή Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος (σε μήκος) ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας. Θύαμις είναι το αρχαίο όνομά του, ενώ Καλαμάς λεγόταν στο παρελθόν ο μεγαλύτερος παραπόταμός του, αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι δύο ονομασίες ταυτίστηκαν. Το συνολικό μήκος του είναι 115 χλμ. Η πηγές του βρίσκονται στο όρος Δούσκο, κοντά στα σύνορα του νομού Ιωαννίνων με την Αλβανία. Η λεκάνη του έχει έκταση 1.800 τετρ. χλμ, περιλαμβάνει πλήθος παραποτάμων και πηγών και σχεδόν ολόκληρη (99%) ανήκει σε ελληνικό έδαφος. Με κατεύθυνση από βορρά προς νότο, διασχίζει το λοφώδες οροπέδιο που σχηματίζεται ανάμεσα στα όρη Κασιδιάρης (Δ) και Μιτσικέλι (Α). Η περιοχή αυτή καλείται Κοιλάδα του Άνω Καλαμά και είναι γνωστή ως το σημείο απόκρουσης της ιταλικής εισβολής το 1940 από τις ελληνικές δυνάμεις. Ο ποταμός εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, βόρεια της Ηγουμενίτσας, σχηματίζοντας Δέλτα. Τμήμα των περιοχών που διασχίζει ο Θύαμις στη Θεσπρωτία κατοικείτο έως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από Αλβανούς, που ονόμαζαν τους εαυτούς τους Τσάμηδες και την περιοχή Τσαμουριά. Πιθανόν το όνομα Τσάμης να προέρχεται από παραφθορά του ονόματος του ποταμού (Θύαμις>Τσιάμης). Μέσω αυτών, ο ποταμός έδωσε το όνομά του σ’ έναν από τους πιο διάσημους ελληνικούς χορούς, τον τσάμικο. Κατά τη διαδρομή του ο ποταμός σχηματίζει σε πολλά σημεία μικρούς καταρράκτες. Ο πιο εντυπωσιακός από αυτούς έδωσε το όνομά του στο χωριό Καταρράκτης. Κοντά στο χωριό Λίθινο, ο Θύαμις περνά μέσα από έναν τεράστιο διαβρωμένο βράχο, με το σχήμα τοξωτής γέφυρας. Το φυσικό αυτό φαινόμενο λέγεται Θεογέφυρο.
Άραχθος
Είναι ο όγδοος μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας. Έχει μήκος 110 χιλιόμετρα. Πηγάζει από τη βόρεια Πίνδο και εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο. Διαρρέει ένα τμήμα του νομού Ιωαννίνων και όλο τον νομό Άρτας. Φημίζεται για τα σπουδαία τοξωτά γεφύρια που συνδέουν τις όχθες του, όπως το γεφύρι της Άρτας και της Πλάκας. Το γεφύρι της Πλάκας είναι μονότοξο με άνοιγμα κάμαρας 40 μέτρα και ύψος 19 μέτρα. Θεωρείται το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πράμαντα και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1866. Το γεφύρι της Άρτας βρίσκεται έξω από την πόλη της Άρτας και αποτελείται από τέσσερις μεγάλες καμάρες, με συνολικό μήκος 145 μέτρα. Θεμελιώθηκε γύρω στο 1606 και η κατασκευή του είναι φορτισμένη με διάσημους λαϊκούς θρύλους. Στον Άραχθο έχει δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη με την κατασκευή του φράγματος Πουρναρίου. Η δημιουργία της τεχνητής λίμνης ολοκληρώθηκε το 1981 και σήμερα αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο της Β. Ελλάδας.
Αλφειός
Είναι ο πιο σημαντικός ποταμός της Πελοποννήσου. Λέγεται και Ρουφιάς, που προέρχεται από λαϊκή παρετυμολογία μετά από πολλές μεταπτώσεις: Αλφειός - Αλφειάς - Αρφειάς - Ρουφιάς. Στους Μεσαιωνικούς χρόνους υποστηριζόταν από τους λογίους ότι ο ενδιάμεσος τύπος Αρφειάς ήταν ποταμός του Ορφέα αντί του Αλφέα (Αλφειός). Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου και έχει μήκος 110 χλμ. Πηγάζει στην Αρκαδία, κοντά στο χωριό Βούρβουρα και χύνεται στον κόλπο της Κυπαρισσίας στην πλευρά της Ηλείας. Το ρεύμα του είναι ορμητικό και μεταφέρει πολλές ύλες με την οποία και γίνονται προσχώσεις και στη θάλασσα να δημιουργούνται σε αρκετή ακτίνα λωρίδες γης, λαιμοί και λιμνοθάλασσες, όπως: της Αγουλινίτσας, της Μουριάς και του Καϊάφα. Το όνομά του ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα αλφάνω που σημαίνει πλουτοδοτώ, προσφέρω πλούτο (εξ ου και η λέξη τιμαλφή). Κατά τη μυθολογία ήταν ένας από τους θεοποιημένους ποταμούς των αρχαίων Ελλήνων, που λατρευόταν κυρίως στην Ηλεία, τη Μεσσηνία και την Αρκαδία, ακριβώς από τις περιοχές που διαρρέει και σήμερα. Κάποτε σκότωσε τον αδελφό του Κέρκαφου και τον καταδίωξαν οι Ερινύες. Φτάνοντας στον ποταμό Νύκτιμο έπεσε μέσα και πνίγηκε, από τότε ο ποταμός πήρε το όνομα του. Ο Όμηρος τον αποκαλεί «ΙΕΡΟΝ ΡΟΟΝ ΑΛΦΕΙΟΙΟ». Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Αλφειός ήταν κυνηγός που αγάπησε την Αρεθούσα, αλλά εκείνη δεν τον ήθελε και για να τον αποφύγει πήγε στην Ορτυγία, νησί κοντά στις Συρακούσες. Ο Αλφειός από τον μεγάλο έρωτά του μεταμορφώθηκε σε ποταμό και μέσω των νερών της θάλασσας έφτασε στην Ορτυγία, κοντά στην αγαπημένη του.
Ευρώτας
Πηγάζει από το αρκαδικό οροπέδιο, κοντά στη Μεγαλόπολη και περνώντας ανάμεσα στον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα μπαίνει στη Λακωνία. Μετά, περνά δίπλα από τη Σπάρτη και διασχίζει τη Λακωνία από βορρά προς νότο. Οι εκβολές του βρίσκονται στον Λακωνικό κόλπο. Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη ευρώς, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει μούχλα. Στην αρχαιότητα, πάντως, ονομαζόταν Ίρις. Ο Ευρώτας έχει μήκος που προσεγγίζει τα 82 χιλιόμετρα. Στις όχθες του, αλλά και σε νησίδες στην κοίτη του, φύονται πολλά υδρόβια φυτά και καλαμιές. Στα νερά του ζουν επίσης πολλά χέλια και στις όχθες του βατράχια και διάφορα είδη πουλιών. Με τα χρόνια έχει λιγότερο νερό, ενώ το καλοκαίρι η κοίτη του ξεραίνεται σε πολλά σημεία, αφήνοντας νερόλακκους κατά μήκος της κοίτης του, όπου συγκεντρώνεται πρασινάδα (που μοιάζει στην όψη με μούχλα) και επιζούν υδρόβια φυτά μέχρι το φθινόπωρο, οπότε και ανεβαίνει ξανά η στάθμη των νερών. Στις εκβολές του σχηματίζει εκτεταμένο δέλτα έκτασης 1.800 στρεμμάτων, όπου υπάρχουν οι επιμέρους υγρότοποι του έλους Αστερίου και της λιμνοθάλασσας Βιβάρι. Ο Ευρώτας είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία της αρχαίας Σπάρτης, η οποία και είχε χτιστεί σε ύψωμα κοντά στη δεξιά όχθη του.
Βρίσκεται στη Δ. Μακεδονία και είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας με μήκος 297 χλμ. και βρίσκεται ολόκληρος σε ελληνικό έδαφος. Οι άλλοι μεγάλοι ποταμοί (Έβρος, Νέστος και Αξιός) πηγάζουν σε ξένα εδάφη. Το όνομά του είναι σύνθετο και προέρχεται από το άλς (άλας, θάλασσα) και από το άκμων (αμόνι). Μια αρχαία παράδοση λέει ότι όσα πρόβατα έπιναν νερό από τον Αλιάκμονα άλλαζαν χρώμα και γίνονταν λευκά. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται από μια καταγραφή του Λατίνου συγγραφέα Πλινίου (23-79 μ.Χ.), που μεταφρασμένη από τα λατινικά, λέει: «Επίσης στη Μακεδονία, όσοι θέλουν να έχουν πρόβατα άσπρα πηγαίνουν στον Αλιάκμονα, όσοι δε μαύρα στον Αξιόν». Ο Αλιάκμονας, πριν γίνει το φράγμα της εκτροπής του (δεκαετία του 1950), δεν είχε σταθερή κοίτη. Συχνά πλημμύριζε και σχημάτιζε εκτεταμένα έλη. Ο ποταμός πηγάζει από τα βουνά Βέρνο, Γράμμο και Βόιο, στα σύνορα της χώρας με την Αλβανία, και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο μεταξύ της Θεσσαλονίκης και της Κατερίνης. Σχεδόν σε όλο το μήκος του στο νομό Κοζάνης σχηματίζει την τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου που δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος. Πάνω από τη λίμνη βρίσκεται η γέφυρα των Σερβίων, τμήμα της εθνικής οδού Αθηνών-Κοζάνης. Ο Αλιάκμονας διαθέτει 33 είδη ψαριών, από τα οποία γύρω στα 30 είναι αυτόχθονα και τα υπόλοιπα εισήχθηκαν με ανθρώπινη παρέμβαση. Πολλά από αυτά θεωρούνται σπάνια και ένα, το μαυροτσιρώνι, δε ζει πουθενά αλλού στο κόσμο. Από αυτά τα είδη των ψαριών τα πιο πολλά δεν έχουν εμπορική αξία, παρά μόνο βιολογική καθώς στηρίζουν την τροφική αλυσίδα. Άλλα ψάρια είναι το γριβάδι και η ιριδίζουσα πέστροφα, που δηλώνει πως τα νερά του ποταμού είναι ακόμη καθαρά. Στις εκβολές απαντώνται λίγα χέλια, που δεν μπορούν να μεταναστεύσουν, επειδή εμποδίζονται από τα φράγματα. Στο Δέλτα του Αλιάκμονα και του Αξιού συναντώνται κέφαλοι και λαβράκια. Στην περιοχή παράγεται περίπου το 90% της συνολικής παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα. Η αλυκή Κίτρους είναι μια έκταση 2.540 στρεμμάτων από όπου παράγονται ετησίως 15-20.000 τόνοι αλάτι. Πολλά είδη πουλιών χρησιμοποιούν την περιοχή για να ξεχειμωνιάσουν, όπως οι πάπιες, είτε να ξεκουραστούν στις μεταναστεύσεις τους. Έχουν παρατηρηθεί 215 είδη πουλιών, από τα οποία το 1/3 περίπου φωλιάζει στην περιοχή. Στην περιοχή φωλιάζουν 27 σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών, όπως ο πορφυροτσικνιάς (είδος ερωδιού), ο αργυροπελεκάνος και η λεπτομύτα. Ο ποταμός σχηματίζει ένα εκτεταμένο Δέλτα που φτάνει τα 40.000 στρέμματα, πολύ μικρότερο από το Δέλτα του Αξιού (220.000 στρέμματα). Αιτία το μεγάλο φράγμα που κατασκευάστηκε και κατακρατεί μεγάλο μέρος των φερτών υλών. Αποτέλεσμα είναι να μειωθούν σημαντικά οι προσχώσεις και την περίοδο του καλοκαιριού, που τα νερά είναι λίγα, η θάλασσα εισχωρεί και κατακλύζει μεγάλο μέρος της κοίτης του ποταμού.
Αχελώος
Είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου και συγκεκριμένα από το όρος Λάκμος (Περιστέρι), ΝΔ του Μετσόβου και μετά από μια διαδρομή 220 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος. Διέρχεται από το νομό Τρικάλων, από τα όρια των νομών Καρδίτσας και Άρτας και μετά από τα όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Διαχωρίζει με την πορεία του την Ακαρνανία από την Αιτωλία, διασχίζοντας διαδοχικά τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών, του Καστρακίου και του Στράτου και αρδεύει την πεδιάδα του Αγρινίου. Θεωρείται ο πλουσιότερος σε νερά γηγενής ποταμός της Ελλάδας. Η ονομασία Αχελώος πιθανότατα προέρχεται από τη ρίζα αχ που σημαίνει νερό και το συγκριτικό επίθετο λώων που σημαίνει καλύτερος. Η λαϊκότερη ονομασία του ποταμού είναι Ασπροπόταμος ή Άσπρος. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας αυτής, οι πιο διαδεδομένες τη συνδέουν με την αφρισμένη εικόνα του ποταμού κατά τους ανοιξιάτικους μήνες όταν λυώνουν τα χιόνια ή με το λευκό χρώμα των χαλικιών στις όχθες του και την άσπρη λάσπη που κατεβάζει το ρεύμα του.
Έβρος
Γνωστός και ως Μαρίτσα, είναι ο δεύτερος σε μέγεθος ποταμός της ΝΑ Ευρώπης (μετά τον Δούναβη) και ο κυριότερος ποταμός της Βαλκανικής Χερσονήσου, με συνολικό μήκος περίπου 530 χλμ. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα, της Δ. Βουλγαρίας και κυλά σε βουλγαρικό έδαφος ΝΑ, διασχίζοντας την Α. Ρωμυλία, σχηματίζοντας κοιλάδα ανάμεσα στη Ροδόπη και τον Αίμο απ’ όπου και διέρχεται. Στη συνέχεια, κοντά στο χωριό Καστανιές, μπαίνει για λίγα χιλιόμετρα στην Τουρκία, σχηματίζοντας το τρίγωνο του Καραγάτς, κοντά στην Αδριανούπολη, απ’ όπου στη συνέχεια αποτελεί το γεωγραφικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας. Περνάει κοντά στις ελληνικές κωμοπόλεις Φέρρες, Διδυμότειχο, Σουφλί και εκβάλλει στο βόρειο Αιγαίο Πέλαγος, στο λεγόμενο Θρακικό πέλαγος. Το μήκος του στο ελληνικό έδαφος μέχρι τις εκβολές του φθάνει τα 204 χιλιόμετρα. Στις εκβολές του σχηματίζει ένα τεράστιο και δαιδαλώδες Δέλτα, που αποτελεί τον πιο σημαντικό υδροβιότοπο της Ελλάδας. Δεν είναι πλωτός σε κανένα σημείο του, έχει όμως σημαντικό όγκο υδάτων που χρησιμοποιούνται για παραγωγή ηλεκτρισμού (φράγμα Κυπρίνου) και αρδρεύσεις.
Πηνειός
Λέγεται και Σαλαβριάς και βρίσκεται στη Θεσσαλία. Οι πηγές του βρίσκονται στην Πίνδο. Δεχόμενος όλα τα νερά από τους συγκλίνοντες ακτινοειδώς παραπόταμους της Δ. Θεσσαλίας, τα οποία άλλοτε σχημάτιζαν λίμνη και ρέοντας από τα στενά της Καλαμπάκας, που από τη διαβρωτική του ενέργεια δημιουργήθηκαν τα Μετέωρα, φθάνει στον θεσσαλικό κάμπο, όπου και διασχίζοντας το πέρασμα της κοιλάδας των Τεμπών, μεταξύ Ολύμπου και Όσσας, εκβάλλει τελικά στον Θερμαϊκό κόλπο, δημιουργώντας το Δέλτα του κοντά στην κωμόπολη Στόμιο. Το συνολικό μήκος του είναι 205 χλμ. Με το όνομα Σαλαβριάς φέρεται κατά τον Μεσαίωνα, όπου πρώτη που τον ονομάζει έτσι είναι η Άννα Κομνηνή, το 1150 μ.Χ. Από τον Όμηρο χαρακτηρίζεται αργυροδίνης.
Νέστος
Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο ποτάμι της Ελλάδας, ενώ ο ρους του οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη. Η συνολική του πορεία καλύπτει 243 χλμ, 130 από τα οποία βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος, αφού πρώτα έχει διασχίσει τα βουνά της Δ. Ροδόπης και το όρος Φαλακρό. Οι περιηγητές έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν στο φυσικό τους περιβάλλον αγριολούλουδα σπάνιας ομορφιάς, όπως οι ορχιδέες. Ακόμα οι φίλοι της φύσης και των σπορ μπορούν να απολαύσουν το ποτάμι περπατώντας δίπλα σ’ αυτό, πάνω στο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6, ή διασχίζοντάς το με καγιάκ. Η περιοχή των Στενών του Νέστου έχει συνολική έκταση 23.800 στρεμμάτων και λόγω της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας έχει χαρακτηριστεί ως «αισθητικό δάσος». Όσο πλησιάζουμε στη θάλασσα το τοπίο αλλάζει. Υπάρχουν πολλά πουλιά, όπως οι χαλκόκοτες και οι αγκαθοκαλημάνες. Μια έκταση 70.200 στρεμμάτων γύρω από την περιοχή έχει κηρυχθεί ως ζώνη προστασίας. Το Δέλτα του ποταμού, με έκταση 550.000 στρεμμάτων, αποτελεί «υδροβιότοπο διεθνούς σημασίας» και μέρος του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα. Εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη έως τα Άβδηρα, ενώ εκεί βρίσκεται και το παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Μεγάλο Δάσος, με πλούσια βλάστηση και πολλά είδη ζώων. Σήμερα έχουν απομείνει μόλις 4.500 στρέμματα (και από τις δύο πλευρές του ποταμού), που βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας! Ο Νέστος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε το βόρειο όριο εξάπλωσης των λιονταριών στην Ελλάδα.
Στρυμόνας
Έχει συνολικό μήκος 392 χλμ, από τα οποία 274 βρίσκονται σε βουλγαρικό έδαφος και 118 σε ελληνικό. Στην Ελλάδα, ο ποταμός ρέει αποκλειστικά στο νομό Σερρών και μαζί με τον Αγγίτη (τον κυριότερο ελληνικό παραπόταμό του), ανήκουν στην υδρογραφική λεκάνη της Α. Μακεδονίας, που καλύπτει έκταση 6.295 τετρ. χλμ. Ο ποταμός είναι πλούσιος σε φερτές ύλες (υπολογίζονται σε τουλάχιστον 4.000.000 κυβικά μέτρα ετησίως) που προσχώνουν συνεχώς στην πεδιάδα των Σερρών και τη λίμνη Κερκίνη. Το πλάτος του ξεπερνάει τα 250 μέτρα, ενώ το βάθος του φτάνει τα 3 μέτρα. Σύμφωνα με τη μυθολογία το προηγούμενο όνομα του ποταμού ήταν Παλαιστίνος από το όνομα του μυθικού βασιλιά της Θράκης Παλαιστίνου που πνίγηκε στο ποταμό που έφερε μέχρι τότε το όνομα Κόρναζος. Σύμφωνα με την Britannica Concise Encyclopedia, το όνομα του ποταμού έχει θρακική ρίζα και προέρχεται από τη λέξη «sru» που σημαίνει ρέμα, αντίστοιχη με την αγγλική λέξη «stream», τη λέξη «sruaimm» που σημαίνει ποταμός στην αρχαία ιρλανδική γλώσσα, την λιθουανική λέξη «straumuoe» που σημαίνει γρήγορο ρέμα, την ελληνική «ρεύμα» που αποδίδει το ρέμα, την αλβανική «rrymë» που σημαίνει κύλισμα νερού, shri rain. Πηγάζει από το όρος Βίτοσα, ΝΔ της Σόφιας, σε υψόμετρο 2.200 μ. Στην Ελλάδα μπαίνει δυτικά του χωριού Προμαχώνα, μέσω των στενών της Κούλας ή του Ρούπελ, που ο ίδιος έχει διανοίξει ανάμεσα στις οροσειρές της Κερκίνης (Μπέλες) και του Όρβηλου (Αγγίστρου). Ο ποταμός περνάει ανάμεσα στα όρη Κερδύλλιο και Παγγαίο και εκβάλλει στον Στρυμονικό κόλπο, ανατολικά του χωριού Νέα Κερδύλλια σχηματίζοντας μικρό Δέλτα. Παλαιότερα, επειδή είχε αβαθή φυσική κοίτη, πλημμύριζε συχνά την πεδιάδα των Σερρών, όπως συχνές ήταν και οι αλλαγές της κοίτης καθώς και η δημιουργία μαιάδρων. Για την τιθάσευσή του και την ανάσχεση των πλημμυρών, την άρδευση 345.000 στρεμ. και τη συγκράτηση των φερτών υλών δημιουργήθηκε το 1932, η τεχνητή λίμνη της Κερκίνης, με την κατασκευή φράγματος και αναχωμάτων. Η κοιλάδα του Στρυμόνα αποτελεί την μοναδική δίοδο επικοινωνίας της Βουλγαρίας με την Ελλάδα και από αυτήν περνάει η οδός Θεσσαλονίκης–Σόφιας. Στις όχθες του υπάρχει ποικιλία υδρόβιας βλάστησης από θάμνους. Επικρατούν οι λεύκες, οι ιτιές, οι ακακίες και τα πλατάνια. Στα νερά του ζουν αρκετά είδη ψαριών, ανάμεσα στα οποία κυριαρχεί ο κυπρίνος και σε πολύ μικρότερες ποσότητες, τα τσιρόνια, οι πέρκες, οι γουλιανοί και τα χάλια. Την πανίδα του οικοσυστήματος του ποταμού συμπληρώνει πλήθος ζώων και πουλιών που φωλιάζουν στις όχθες του.
Θύαμις
Ο Θύαμις ή Θύαμης ή Καλαμάς είναι ο μεγαλύτερος (σε μήκος) ποταμός της Ηπείρου και ο έβδομος μεγαλύτερος της Ελλάδας. Θύαμις είναι το αρχαίο όνομά του, ενώ Καλαμάς λεγόταν στο παρελθόν ο μεγαλύτερος παραπόταμός του, αλλά με το πέρασμα του χρόνου οι δύο ονομασίες ταυτίστηκαν. Το συνολικό μήκος του είναι 115 χλμ. Η πηγές του βρίσκονται στο όρος Δούσκο, κοντά στα σύνορα του νομού Ιωαννίνων με την Αλβανία. Η λεκάνη του έχει έκταση 1.800 τετρ. χλμ, περιλαμβάνει πλήθος παραποτάμων και πηγών και σχεδόν ολόκληρη (99%) ανήκει σε ελληνικό έδαφος. Με κατεύθυνση από βορρά προς νότο, διασχίζει το λοφώδες οροπέδιο που σχηματίζεται ανάμεσα στα όρη Κασιδιάρης (Δ) και Μιτσικέλι (Α). Η περιοχή αυτή καλείται Κοιλάδα του Άνω Καλαμά και είναι γνωστή ως το σημείο απόκρουσης της ιταλικής εισβολής το 1940 από τις ελληνικές δυνάμεις. Ο ποταμός εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, βόρεια της Ηγουμενίτσας, σχηματίζοντας Δέλτα. Τμήμα των περιοχών που διασχίζει ο Θύαμις στη Θεσπρωτία κατοικείτο έως το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο από Αλβανούς, που ονόμαζαν τους εαυτούς τους Τσάμηδες και την περιοχή Τσαμουριά. Πιθανόν το όνομα Τσάμης να προέρχεται από παραφθορά του ονόματος του ποταμού (Θύαμις>Τσιάμης). Μέσω αυτών, ο ποταμός έδωσε το όνομά του σ’ έναν από τους πιο διάσημους ελληνικούς χορούς, τον τσάμικο. Κατά τη διαδρομή του ο ποταμός σχηματίζει σε πολλά σημεία μικρούς καταρράκτες. Ο πιο εντυπωσιακός από αυτούς έδωσε το όνομά του στο χωριό Καταρράκτης. Κοντά στο χωριό Λίθινο, ο Θύαμις περνά μέσα από έναν τεράστιο διαβρωμένο βράχο, με το σχήμα τοξωτής γέφυρας. Το φυσικό αυτό φαινόμενο λέγεται Θεογέφυρο.
Άραχθος
Είναι ο όγδοος μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας. Έχει μήκος 110 χιλιόμετρα. Πηγάζει από τη βόρεια Πίνδο και εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο. Διαρρέει ένα τμήμα του νομού Ιωαννίνων και όλο τον νομό Άρτας. Φημίζεται για τα σπουδαία τοξωτά γεφύρια που συνδέουν τις όχθες του, όπως το γεφύρι της Άρτας και της Πλάκας. Το γεφύρι της Πλάκας είναι μονότοξο με άνοιγμα κάμαρας 40 μέτρα και ύψος 19 μέτρα. Θεωρείται το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Πράμαντα και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1866. Το γεφύρι της Άρτας βρίσκεται έξω από την πόλη της Άρτας και αποτελείται από τέσσερις μεγάλες καμάρες, με συνολικό μήκος 145 μέτρα. Θεμελιώθηκε γύρω στο 1606 και η κατασκευή του είναι φορτισμένη με διάσημους λαϊκούς θρύλους. Στον Άραχθο έχει δημιουργηθεί τεχνητή λίμνη με την κατασκευή του φράγματος Πουρναρίου. Η δημιουργία της τεχνητής λίμνης ολοκληρώθηκε το 1981 και σήμερα αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο της Β. Ελλάδας.
Αλφειός
Είναι ο πιο σημαντικός ποταμός της Πελοποννήσου. Λέγεται και Ρουφιάς, που προέρχεται από λαϊκή παρετυμολογία μετά από πολλές μεταπτώσεις: Αλφειός - Αλφειάς - Αρφειάς - Ρουφιάς. Στους Μεσαιωνικούς χρόνους υποστηριζόταν από τους λογίους ότι ο ενδιάμεσος τύπος Αρφειάς ήταν ποταμός του Ορφέα αντί του Αλφέα (Αλφειός). Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Πελοποννήσου και έχει μήκος 110 χλμ. Πηγάζει στην Αρκαδία, κοντά στο χωριό Βούρβουρα και χύνεται στον κόλπο της Κυπαρισσίας στην πλευρά της Ηλείας. Το ρεύμα του είναι ορμητικό και μεταφέρει πολλές ύλες με την οποία και γίνονται προσχώσεις και στη θάλασσα να δημιουργούνται σε αρκετή ακτίνα λωρίδες γης, λαιμοί και λιμνοθάλασσες, όπως: της Αγουλινίτσας, της Μουριάς και του Καϊάφα. Το όνομά του ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα αλφάνω που σημαίνει πλουτοδοτώ, προσφέρω πλούτο (εξ ου και η λέξη τιμαλφή). Κατά τη μυθολογία ήταν ένας από τους θεοποιημένους ποταμούς των αρχαίων Ελλήνων, που λατρευόταν κυρίως στην Ηλεία, τη Μεσσηνία και την Αρκαδία, ακριβώς από τις περιοχές που διαρρέει και σήμερα. Κάποτε σκότωσε τον αδελφό του Κέρκαφου και τον καταδίωξαν οι Ερινύες. Φτάνοντας στον ποταμό Νύκτιμο έπεσε μέσα και πνίγηκε, από τότε ο ποταμός πήρε το όνομα του. Ο Όμηρος τον αποκαλεί «ΙΕΡΟΝ ΡΟΟΝ ΑΛΦΕΙΟΙΟ». Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Αλφειός ήταν κυνηγός που αγάπησε την Αρεθούσα, αλλά εκείνη δεν τον ήθελε και για να τον αποφύγει πήγε στην Ορτυγία, νησί κοντά στις Συρακούσες. Ο Αλφειός από τον μεγάλο έρωτά του μεταμορφώθηκε σε ποταμό και μέσω των νερών της θάλασσας έφτασε στην Ορτυγία, κοντά στην αγαπημένη του.
Ευρώτας
Πηγάζει από το αρκαδικό οροπέδιο, κοντά στη Μεγαλόπολη και περνώντας ανάμεσα στον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα μπαίνει στη Λακωνία. Μετά, περνά δίπλα από τη Σπάρτη και διασχίζει τη Λακωνία από βορρά προς νότο. Οι εκβολές του βρίσκονται στον Λακωνικό κόλπο. Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη ευρώς, που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει μούχλα. Στην αρχαιότητα, πάντως, ονομαζόταν Ίρις. Ο Ευρώτας έχει μήκος που προσεγγίζει τα 82 χιλιόμετρα. Στις όχθες του, αλλά και σε νησίδες στην κοίτη του, φύονται πολλά υδρόβια φυτά και καλαμιές. Στα νερά του ζουν επίσης πολλά χέλια και στις όχθες του βατράχια και διάφορα είδη πουλιών. Με τα χρόνια έχει λιγότερο νερό, ενώ το καλοκαίρι η κοίτη του ξεραίνεται σε πολλά σημεία, αφήνοντας νερόλακκους κατά μήκος της κοίτης του, όπου συγκεντρώνεται πρασινάδα (που μοιάζει στην όψη με μούχλα) και επιζούν υδρόβια φυτά μέχρι το φθινόπωρο, οπότε και ανεβαίνει ξανά η στάθμη των νερών. Στις εκβολές του σχηματίζει εκτεταμένο δέλτα έκτασης 1.800 στρεμμάτων, όπου υπάρχουν οι επιμέρους υγρότοποι του έλους Αστερίου και της λιμνοθάλασσας Βιβάρι. Ο Ευρώτας είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία της αρχαίας Σπάρτης, η οποία και είχε χτιστεί σε ύψωμα κοντά στη δεξιά όχθη του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου