κατασκευάστηκε από τον Barnes Wallis σχεδιαστή της εταιρείας Vickers-Armstrongs Limited

Βόμβα αναπήδησης

Η βόμβα αναπήδησης εφευρέθηκε και κατασκευάστηκε από τον Barnes Wallis σχεδιαστή της εταιρείας Vickers-Armstrongs Limited με έδρα την περιοχή Brooklands στην Αγγλία, το 1941, ουσιαστικά κάνοντας πράξη τα συμπεράσματα από μια παρατήρηση του πολεμικού ναυτικού πάνω στις βολές των πυροβόλων, στις οποίες τα βλήματα όταν ρίχνονταν με συγκεκριμένη κλίση επί της επιφάνειας της θάλασσας κατά θαλάσσιων στόχων, πετύχαιναν δραστικότερα αποτελέσματα.

O αρχικός σχεδιασμός της βασίστηκε για επιθέσεις ενάντια σε πολεμικά πλοία, γιατί μπορούσαν να πραγματοποιηθούν από απόσταση, χωρίς να βρίσκουν αντίσταση από τα μέσα τα οποία διέθεταν τα λιμάνια ή τα πλοία για προστασία από τορπιλισμούς, και όταν η βόμβα θα χτυπούσε το πλοίο δεν θα προκαλούσε άμεση έκρηξη, αλλά θα βυθιζόταν κάποια μέτρα και στην συνέχεια θα εκρήγνυται χτυπώντας σε καίρια και λιγότερο προστατευμένα σημεία το πλοίο, κατά του οποίου εκτοξευόταν. Επιπλέον, λόγω της χρήσης και του σχεδιασμού της μπορούσε να περιέχει πολύ μεγαλύτερη ποσότητα εκρηκτικής ύλης από τις απλές τορπίλες.

Η πρώτη καταγεγραμμένη μαζική χρήση της φαίνεται να έγινε στις 17 Μαΐου του 1943, στην επιχείρηση Chastise με στόχο τα γερμανικά φράγματα που πραγματοποίησε η μοίρα 617 της αγγλικής βασιλικής αεροπορίας, γνωστή ως Dambusters με δύναμη 17 αεροσκαφών.

Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε η βόμβα.

Επιχείρηση Chastise

  H επιχείρηση με το όνομα Chastise ήταν αυτή που θα αναλάμβανε την επίθεση στα γερμανικά φράγματα στις 17 Μαΐου 1943, χρησιμοποιώντας τον τύπο της βόμβας που ανέπτυξε ο Barnes Wallis. Η αεροπορική μοίρα 617 της βρετανικής αεροπορίας που θα πραγματοποιούσε την επίθεση έγινε γνωστή ως  Dambusters.

Η εξέλιξη του σχεδίου

Στην πορεία του πολέμου, τα γερμανικά υδροηλεκτρικά φράγματα αναγνωρίστηκαν ως στόχοι υψηλής σημασίας και έπρεπε να χρησιμοποιηθεί ένα όπλο εναντίον τους, που θα μπορούσε να παρακάμψει τα μέσα που είχαν προβλέψει οι Γερμανοί για την προστασία τους, όπως τα μεταλλικά δίχτυα που εμπόδιζαν τις τορπίλες να βρουν στόχο, καθώς και να μην χρειάζεται την τρομερή ακρίβεια που θα απαιτούσε η ρίψη συμβατικών βομβών για τέτοιου είδους επιχείρηση. Η αρχική ιδέα της επιχείρησης ήταν η ρίψη μιας συμβατικής βόμβας 10  τόνων από πολύ μεγάλο ύψος, ώστε να αποφευχθούν τα αντιαεροπορικά πυρά των γερμανών. Κάτι τέτοιο όμως είχε αντικειμενικές δυσκολίες, καθώς ήταν αμφισβητούμενη η αποτελεσματικότητα της επιχείρησης, αφ ενός λόγω του μεγάλου βάρος της βόμβας και αφ ετέρου λόγω της δυσκολίας που θα υπήρχε στην ακριβή επιτυχία επί του στόχου.

Ιδανικό μέσο για την συγκεκριμένη αποστολή φάνηκε να είναι η «βόμβα αναπήδησης», η οποία τροποποιήθηκε κατάλληλα και στην τελική της έκδοση πια ζύγιζε 4200 κιλά. Χρησιμοποιήθηκε εκρηκτική ύλη τύπου Torpex, η οποία είχε ισχύ 50% δυνατότερη του ΤΝΤ και αποτελούνταν από 42% ύλη RDX, 40% TNT και 18% αλουμίνιο και το βάρος της εκρηκτικής ύλης έφτανε το εντυπωσιακό αριθμό των 3000 κιλών Τorpex.

Οι διαστάσεις της ήταν 1.52 x 1.42 m, πράγμα που αποδεικνύει πως η συγκεκριμένη βόμβα που εντοπίσαμε στον κόλπο του Μαραθώνα, δεν είναι η τελική έκδοση «Type 464», αλλά κάποια από τις αρχικές εκδόσεις της με συμβατική ΤΝΤ εκρηκτική ύλη και σαφώς πολύ μικρότερη ισχύ.

 

Η σχεδίαση της βόμβας προέβλεπε πριν την ρίψη της από τα αεροσκάφη την περιστροφή της με 500 στροφές ανά λεπτό αντίθετα από την φορά ρίψης της, που απαραίτητα έπρεπε να γίνει από πολύ χαμηλό ύψος τουλάχιστον 18 μέτρα από την επιφάνεια του νερού, με ταχύτητα 386-402 χ.α.ω. και σε απόσταση  365 έως 457 μέτρα από τον στόχο. Όταν η βόμβα θα χτυπούσε τον στόχο, θα βυθιζόταν σε βάθος 9,1 μέτρων μέχρι να ενεργοποιηθεί ο αισθητήρας που θα έδινε την εντολή στον πυροκροτητή για την έκρηξη. Μάλιστα υπήρχε και επικουρικός χρονικός πυροκροτητής που θα αναλάμβανε την ενεργοποίηση στην περίπτωση που αποτύγχανε ο κύριος αισθητήρας πίεσης.

Μετά από αρκετές μυστικές δοκιμές, στις 26 Φεβρουαρίου του 1943 πάρθηκε η οριστική απόφαση για να χρησιμοποιηθεί η βόμβα αναπήδησης στην επιχείρηση Chastise και επιλέχθηκε ο Μάιος του ίδιου έτους για την πραγματοποίηση της επιχείρησης, λόγω του ότι τα επίπεδα του νερού θα βρίσκονταν στο υψηλότερο σημείο τους.

Σμήναρχος Guy Gibson.
Ο Αρχηγός της Αποστολής.

Για την επιχείρηση δημιουργήθηκαν πέντε ομάδες, οι οποίες σχημάτισαν την ειδική μοίρα αεροσκαφών με το αρχικό όνομα «Μοίρα Χ». Επικεφαλής της μοίρας ορίστηκε ο σμήναρχος  Guy Gibson, ο οποίος είχε τεράστια πείρα και πολλές ώρες πτήσης στο ενεργητικό του. Η μοίρα είχε έδρα στο αεροδρόμιο της RAF στο Scampton, 5 μίλια βορειότερα από την πόλη Lincoln.

Οι στόχοι ήταν τα τρία κεντρικά φράγματα στην περιοχή του Ruhr, με τα ονόματα Möhne, Sorpe και Eder Dam στον ποταμό Eder. Η καταστροφή των υδροηλεκτρικών σταθμών ήταν πολύ σημαντική, αλλά η απώλεια της ύδρευσης είχε και μεγαλύτερες επιπτώσεις.

Τα αεροσκάφη που δεσμευτήκαν για την επιχείρηση ήταν τύπου  Avro Lancaster Mk IIIs, ενώ έγιναν αρκετές τροποποιήσεις σε αυτά με στόχο την μείωση του βάρους τους και λόγω του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο λειτουργούσε η βόμβα, έγιναν τροποποιήσεις και στην άτρακτο ώστε ουσιαστικά η βόμβα να κρεμαστεί κάτω από το αεροσκάφος για να μπορεί να απελευθερωθεί χωρίς πρόβλημα από το σύστημα συγκράτησης, στο οποίο είχε προσαρμοστεί ένας ηλεκτροκινητήρας. Ο τελευταίος, μπορούσε να περιστρέφει την βόμβα πριν την απελευθέρωση της, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς εξασφάλιζε τις αναπηδήσεις που θα χρειαζόταν να κάνει για να χτυπήσει καίρια τον στόχο της.

Το φράγμα Eder όπως είναι σήμερα.

Η ρίψη μιας βόμβας από το ύψος των 18 μέτρων μόνο, σε πολύ κοντινή απόσταση από το στόχο και με ταχύτητα 386-402 χ.α.ω, εκ των πραγμάτων απαιτεί πολύ ικανά πληρώματα, με εξαιρετικά καλή εκπαίδευση και πείρα σε νυχτερινές επιχειρήσεις σε χαμηλό ύψος. Επιπλέον είχαν δυο βασικά ζητήματα να αντιμετωπίσουν. Το πρώτο ήταν το να αντιληφθούν την ιδανική στιγμή που έπρεπε να απελευθερώσουν την βόμβα και το δεύτερο ήταν να μπορέσουν να έχουν πολύ ακριβείς ενδείξεις για το ύψος στο οποίο βρίσκεται το αεροπλάνο, καθώς η ακρίβεια σε τόσο χαμηλό ύψος ήταν δύσκολη υπόθεση για τα δεδομένα του 1943. Οι βόμβες παραδόθηκαν στην μοίρα στις 13 Μάιου κατόπιν των τελικών δοκιμών που έγιναν στις 29 Απριλίου.
  

Μετά την αποστολή

Συνολικά από τα 133 άτομα που έλαβαν μέρος στην αποστολή, σκοτώθηκαν οι 53 και τρία ακόμα άτομα συνελήφθησαν από τους Γερμανούς. Στις 22 Ιουνίου στο παλάτι του Μπάκινχαμ παρασημοφορήθηκαν 33 συμμετέχοντες.

Η μοίρα 617 συνέχισε την υπηρεσία της ως μοίρα ειδικών αποστολών και χρησιμοποιήθηκε στις περιπτώσεις που απαιτούνταν μεγάλη ακρίβεια στην προσβολή του στόχου. Το σύμβολο της μοίρας εικονίζει ένα σπασμένο φράγμα και αναφέρει την φράση "Après moi le déluge", η οποία σημαίνει, «Μετά από εμένα  η πλημμύρα».

 

Τα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα κατά την επίθεση στα Γερμανικά φράγματα ήταν η πλήρης καταστροφή των δύο εκ των έξι φραγμάτων και οι εκτεταμένες ζημιές στα υπόλοιπα τέσσερα.

Οι καταγεγραμμένες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές ήταν 1294 άτομα, με τους 794 από αυτούς να είναι Ουκρανοί αιχμάλωτοι πολέμου, από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης που βρισκόταν κοντά στο φράγμα Eder.

Οι υπόλοιπες συνέπειες, μπόρεσαν εύκολα να περιοριστούν από την Γερμανία και σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να επαναφέρει σε λειτουργία τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς, καθώς και να ελέγξει τους ταμιευτήρες νερού.

Παρόλα αυτά, οι εικόνες καταστροφής των φραγμάτων της πανίσχυρης Γερμανίας μπόρεσαν να τονώσουν το ηθικό των συμμάχων,και ίσως αυτό ήταν και το σπουδαιότερο κατόρθωμα της επιχείρησης Chastise.

Μετά την επιχείρηση οι Γερμανοί εντόπισαν μια βόμβα η οποία δεν ενεργοποιήθηκε και ουσιαστικά αντιγράφοντας την φιλοσοφία κατασκευής της δημιούργησαν στα εργαστήρια της λουφτφάβε μια δική τους έκδοση βόμβας αναπήδησης. Παρόμοιο όπλο εξέλιξαν και οι Ρώσοι, βλέποντας την επιτυχία που είχε η πρώτη "έξυπνη" βόμβα που κατασκευάστηκε ποτέ.

Μια ακόμα έκδοση της βόμβας αναπήδησης ήταν αυτή με την ονομασία highball, που έμοιαζε με μπαλάκι γκολφ στο σχήμα, αλλά επειδή αμφισβητήθηκε η αποτελεσματικότητας της δεν χρησιμοποιήθηκε σε καμία οργανωμένη επιχείρηση. Η ιδιαιτερότητα αυτού του τύπου ήταν πως μπορούσαν να γίνουν ταυτόχρονές ρίψεις δύο βομβών από τα βομβαρδιστικά, εν αντίθεση με τον τύπο που ανέφερα παραπάνω.

Βόμβα αναπηδήσεως τύπου Highball

Φυσικά οι δοκιμές, μέχρι την τελειοποίηση του τύπου και της σωστής τεχνικής ρίψης, κόστισαν πολύ μεγάλες απώλειες σε ανθρώπους και αεροσκάφη, λόγω του πολύ χαμηλού ύψους από το οποίο υποχρεούνταν οι πιλότοι να πραγματοποιούν τις ρίψεις τους.

Στην δική μας περίπτωση, είναι αξιοπερίεργο τόσο το ότι η συγκεκριμένη βόμβα βρέθηκε στην περιοχή που την βρήκαμε, όσο και ο λόγος για τον οποίο δεν εξερράγη.

Μια προσωπική εκτίμηση είναι πως ενδεχομένως πρόκειται για την αρχική έκδοση του Wallis, στην οποία δεν υπήρχε πρόβλεψη για τον χρονικό πυροκροτητή που πρόσθεσαν αργότερα, εξελίσσοντας την, και υπάρχει μόνο ο υδροστατικός πυροκροτητής ο οποίος και δεν λειτούργησε. Οι διαστάσεις της όσο και το σχήμα της, μάλλον αποκλείουν την περίπτωση να πρόκειται για την γερμανική έκδοση, εκτός αν πρόκειται για κάποιο τύπο που δεν έγινε ευρύτερα γνωστός ή βρισκόταν στην φάση της εξέλιξης του όταν χρησιμοποιήθηκε. Κατά την έρευνα διαπιστώσαμε πως η συγκεκριμένη βόμβα μετράει αρκετούς οπαδούς, που μέχρι και fan club έχουν δημιουργήσει και με τους οποίους ανταλλάξαμε πολλές πληροφορίες.

Μια εξαιρετική ιστοσελίδα με πολλές πληροφορίες είναι η www.dambusters.org.uk