Η κλασική ξιφασκία είναι ένα στυλ της ιστορικής, που εστιάζει στις εθνικές σχολές του 19ου και 20ου αιώνα

Του Γεώργιου Ε. Γεωργά

O Aldo Nadi που θεωρείτε ο μεγαλύτερος ξιφομάχος όλων των εποχών, ο οποίος κατάφερε να κατακτήσει το 1920 σε ηλικία μόλις 21 χρονών 3 χρυσά μετάλλια στα ομαδικά του ξίφους άσκησης, του ξίφους μονομαχίας και της σπάθης, καθώς και το ασημένιο στο ατομικό σπάθης

Η κλασική ξιφασκία είναι ένα στυλ της ιστορικής, που εστιάζει στις εθνικές  σχολές του 19ου και 20ου αιώνα. Οι πιο γνωστές είναι η Γαλλική και η Ιταλική, που από αυτές παράχθηκε και η μοντέρνα ξιφασκία η οποία είναι και Ολυμπιακό άθλημα. Μάλιστα θρυλικά ονόματα που διαμόρφωσαν τη μοντέρνα ξιφασκία όπως τη ξέρουμε τώρα, ήταν γνώστες της κλασικής ξιφασκίας. Για παράδειγμα ο Aldo Nadi που θεωρείτε ο μεγαλύτερος ξιφομάχος όλων των εποχών, ο οποίος κατάφερε να κατακτήσει το 1920  σε ηλικία μόλις 21 χρονών 3 χρυσά μετάλλια στα ομαδικά του ξίφους άσκησης, του ξίφους μονομαχίας και της σπάθης, καθώς και το ασημένιο στο ατομικό σπάθης, ήταν ασκούμενος στην Ιταλική σχολή (κλασικής) ξιφασκίας από τον πατέρα του Beppe Nadi.

O Aldo Nadi ενάντια στον αδελφό του Nedo Nadi.

Άλλο μεγάλο όνομα της μοντέρνας ξιφασκίας ήταν κι ο  Giuseppe Radaelli. Ο Giuseppe Radaelli ο οποίος έζησε στο 19^ο αιώνα ήταν ένας Μιλανέζος ξιφομάχος ο οποίος ήταν και αυτός  σπουδαστής της Ιταλικής σχολή ξιφασκίας. Ο Giuseppe Radaelli ήταν εκπαιδευτής του ιππικού και μάθαινε τους στρατιώτες πώς να πολεμούν με τη σπάθη σε καιρό πολέμου. Είναι μάλιστα γνωστός για το βιβλίο του ‘Istruzione per la Scherma de Sciabola e di Spada’. Αυτός λοιπόν ανάπτυξε τη μοντέρνα μορφή της σπάθης που όλοι οι ξιφομάχοι της μοντέρνας ξιφασκίας γνωρίζουμε, διαμορφώνοντας τη πολεμική σπάθη στην αθλητική και θέτοντας τους πρώτους κανόνες.
Επίσης οι Louis Rondelle, Masaniello Parise, the Greco brothers και ο Lucien Gaudin. Ήταν όλοι ασκούμενοι της κλασικής ξιφασκίας είτε της Ιταλικής είτε της Γαλλικής σχολής και ταυτόχρονα διαμορφώσαν και τη μοντέρνα ξιφασκία.

Lucien Gaudin

Τα όπλα της Κλασικής σπαθασκίας
Τα όπλα μάλιστα της κλασικής ξιφασκίας θα έλεγε κανείς ότι είναι ίδια με τη μοντέρνα. Είναι το foil, το epee και το saber.
Ας πάρουμε το κάθε όπλο ξεχωριστά.
Το foil τόσο της κλασικής όσο και της μοντέρνας ξιφασκίας είναι απόγονος του small-sword ή αλλιώς épée de cour ή court sword, το οποίο ήταν σε χρήση το 17^ο και 18^ο αιώνα. Πρωτοεμφανίστηκε στη Γαλλία και διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Για να έρθουμε πάλι στο foil εμφανίστηκε και αυτό στη Γαλλία στα μέσα του 18^ου αιώνα ως ξίφος άσκησης. Το ελαφρύ του βάρος ήταν ιδανικό για άσκηση. Οι ξιφομάχοι στρογγύλευαν την ακμή του ξίφους για να αποφευχθούν οι τραυματισμοί. Ωστόσο πολλοί ξιφομάχοι αφήναν την ακμή του όπλου ακονισμένη για να τη χρήση μονομαχίας. Οι δε Γερμανοί σπουδαστές που εξασκούνταν στην Ακαδημαϊκή ξιφασκία (θα ασχοληθούμε σε αυτό σε άλλο άρθρο), κατασκεύασαν ένα νέο είδος ξίφους που ονομάζετε Pariser (“Parisian”), είναι ένα μικρό ξίφος για νηκτικές επιθέσεις που ονομάζεται Stoßmensur. Στη μοντέρνα ξιφασκία η έγκυρη επιφάνια είναι ο λαιμός το στήθος, η κοιλιά και η πλάτη. Αυτό επιλέχτηκε γιατί οι ξιφομάχοι της κλασικής ξιφασκίας εκείνης της εποχής είχαν ως ιδανικό στόχο με αυτό το είδος του ξίφους, το στήθος, το λαιμό όπου εκεί βρίσκονταν και όλα τα ζωτικά όργανα του ανθρώπου.

Small sword του 1700μ.Χ

Foil με Ι ταλική λαβή

Το epee είναι Γαλλική λέξη και μεταφράζεται στα Ελληνικά ως σπάθα ή σπαθίον. Θεωρείτε απόγονος του Ρωμαϊκού σπαθιού. Η Αγγλική μετάφραση όμως της λέξης σημαίνει αθλητικό ξίφος. Όπως και το foil έτσι και το epee ήταν ένα ελαφρύ ξίφος που μπορούσαν να το φέρουν οι πολίτες, οπού από το 17^ο αιώνα αντικατέστησε το rapier.
Το ξίφος μονομαχίας αναπτύχθηκε το 19 αιώνα διότι οι αρχές απαγόρευσαν τις μονομαχίες που κατέληγαν στο θάνατο ενός από τους δυο αντιπάλους και εγκαταστάθηκε με το’ κτύπημα του πρώτου αίματος’. Για αυτό το λόγω το ξίφος δεν είχε κόψεις όπως είχε ο προκάτοχος του το rapier αλλά μόνο μυτερή ακμή.

Εpee με Γαλλικη λαβή

Η πρώτη αναφορά για το saber στα Ελληνικά σπάθη, σε βιβλίο το βρίσκουμε στο εγχειρίδιο του Marcelli στα 1686 μ.Χ. Αρχικά ήταν ένα βαρύ, κυρτό όπλο που το ιππικό το χρησιμοποιούσε μέχρι και τους νεότερους χρόνους. Έγινε γνωστό στους στρατούς της Δυτικής Ευρώπης κατά το 18^ο αιώνα όταν ήρθαν σε επαφή με τους Ούγγρους ελαφρούς ιππείς, τους Ουσάρους,, που αυτοί με τη σειρά τους δανειστήκαν το όπλο από τους Οθωμανούς Τούρκους.(Υπάρχει μάλιστα τεχνική καταγραμμένη σε Γερμανικό εγχειρίδιο μάχης, που ονομάζεται ‘το χτύπημα του Τούρκου’).
Εpee με Ιταλική λαβή

Rapier

Το 18^ο και 19 αιώνα το ιππικό όλων των εθνών χρησιμοποιούσε σπάθη, Μάλιστα ο Γάλλος διοικητής του ιππικού ο στρατηγός Chablis έλεγε:
‘Η σπάθη είναι για τους ιππείς η επιστήμη της επιβίωσης.’
Στη μοντέρνα ξιφασκία μάλιστα η έγκυρη επιφάνια είναι ο στόχος που θα έβλεπε ένας ιππέας. Δηλαδή κεφάλι, χέρια, κορμός πλάτη.

Saber ιππικού του ταγματάρχη Benjamin Talmadge.
Τον 18ο αιώνα το μικρό σπαθί ήταν το όπλο των εγγενών και αυτό έχει επικρατήσει μέχρι και τώρα μιας και οι ξιφομάχοι του foil θεωρούνται οι πιο εκλεκτικοί από όλους τους άλλους. Το saber θεωρούνταν βάρβαρο όπλο απόγονος της ρομφαίας, ωστόσο εντάχθηκε στο στρατό. Μάλιστα ο Ν. Πύργος στο βιβλίο του’ ξιφασκία και σπαθασκία’, γράφει ότι η σπάθη είναι όπλο αγενούς και βαρβαρικής καταγωγής και ότι οι Έλληνες αξιωματικοί έφεραν σπάθη μέχρι το αξίωμα του λοχαγού. Αλλού πάλι έλεγε ότι η χρήση της σπάθης μοιάζει πιο πολύ με ραβδομαχία, παρά για ξιφασκία. Μόνο στα τέλη του 19^ου αιώνα δόθηκε τέλος σε αυτή τη διαφορά από τους Ιταλούς διδασκάλους Radaelli και Magrini που το επέλεξαν σαν το εκλεκτό τους όπλο.
                                     Το Ιστορικό
Έτσι όπως μπορούμε να καταλάβουμε από τα παραπάνω, η εκπαίδευση της ξιφασκίας της κλασικής περιόδου όπως ονομάζεται, χρησιμοποιούνταν και για άθλημα αλλά και για μονομαχία τιμής (ενώ η σπάθη είχε χρήση ακόμα και στο πόλεμο, μάλιστα σε μονομαχίες τιμής μόνο οι αξιωματικοί στρατού μπορούσαν να μονομαχήσουν με σπάθη).
Η ξιφασκία σαν άθλημα, ήταν από τα πρώτα που ενταχθήκαν στους Ολυμπιακούς αγώνες. Ενώ τα τουρνουά ξιφασκίας ήταν πολύ δημοφιλές στο κόσμο. Έτσι εκείνη την εποχή οι ξιφομάχοι εκπαιδεύονταν και για αθλητές, αλλά και για να μονομαχήσουν πραγματικά υπερασπιζόμενοι τη τιμή τους.
Οι μονομαχίες τιμής άρχισαν να φθίνουν μετά το Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, λόγω των πολλών θανάτων των ξιφομάχων που έχασαν την ζωή τους στο πόλεμο, αλλά και για τη κοινωνική αλλαγή της εποχής. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο οι μονομαχίες τιμής έγιναν ακόμα πιο σπάνιες, μέχρι που έτειναν να εξαφανιστούν. Έτσι η κλασική ξιφασκία έδωσε τη σκυτάλη στη μοντέρνα ξιφασκία, όπως την είχε πάρει και αυτή από την αναγεννησιακή.
Η μεγάλη αλλαγή στο χώρο της ξιφασκίας έγινε όταν εφευρέθηκε το ηλεκτρικό μηχάνημα. Εκεί άλλαξαν πολλά και η ξιφασκία έγινε πιο πολύ άθλημα, αφήνοντας πίσω τη πολεμική τέχνη και σιγά σιγά έγινε άθλημα επαφής. Μέχρι και την εφεύρεση αυτού, όλοι οι ξιφομάχοι εκπαιδεύονταν με τις διδαχές της κλασικές ξιφασκίας. Δηλαδή με τη νοοτροπία της πολεμικής τέχνης. Από αυτή τα περίοδο και μετά η προπόνηση άλλαξε ρότα.

Sabre

Έτσι σήμερα έχουμε δυο είδη νεότερης ξιφασκίας που διδάσκονται ξεχωριστά και παίρνοντας διαφορετικούς δρόμους. Η κλασική ή παραδοσιακή ξιφασκία και η μοντέρνα το γνωστό μας Ολυμπιακό άθλημα.
                                Η Κλασική ξιφασκία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα η κλασική ξιφασκία δεν ήταν άγνωστη. Η οπλομαχία όπως λέγονταν τότε εμφανίστηκε στην σύγχρονη Ελλάδα μετά τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του 1821 από τον Οθωμανικό ζυγό, ως μάθημα στη Σχολή Ευελπιδων, με πρώτο οπλοδιδάσκαλο τον Γερμανό Φ. Μύλλερ. Σπουδαίος δάσκαλος επίσης, της Σχολής Ευελπίδων υπήρξε ο γυμναστής Ν. Πύργος, ο οποίος το 1872 δημοσίευσε ένα πλήρες σύγγραμμα με τίτλο «ΟΠΛΟΜΑΧΗΤΙΚΗ-Ξιφασκία-Σπαθασκία», στο οποίο αναλύονται τα μυστικά της παραδοσιακής οπλομαχητικής. Ο Ν. Πύργος μαζί με τον σύγχρονό του οπλοδιδάσκαλο Ηλιόπουλο, που διατηρούσε τότε ιδιωτική σχολή στην Αθήνα, πίσω από το σημερινό Δημαρχείο, έθεσαν τις βάσεις της Ελληνικής Οπλομαχίας δημιουργώντας την Ελληνική σχολή οπλομαχίας.

Γεωργιάδης

Το Ν. Πύργο διαδέχθηκε ο γιος του Λέων Πύργος και κατόπιν εμφανίσθηκε ο Ραiσης. Ακολούθησαν οι Γάλλοι Peronet , Roger, Clapier και τέλος, ο Ιταλός Geresci από το 1911 μέχρι το 1944 που δίδαξε στη Σχολή Ευελπίδων και στην Αθηναϊκή Λέσχη.

Λ. Πύργος
Το 1934, η Στρατιωτική Γυμναστική Σχολή χρησιμοποίησε τον Ούγγρο λοχαγό Barka μέχρι το 1936 που τον διαδέχθηκε ο Ιταλός Perone. Πρώτος Σύλλογος που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1888, ήταν ο «΄Ομιλος Φιλόπλων» από την Αθηναiκή Λέσχη με κατοπινή ονομασία το «Ξίφος», ενώ το 1895 λειτούργησε τμήμα οπλομαχίας στον «Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο». Το 1908, ιδρύθηκε ο «Οπλομαχητικός ΄Ομιλος Αθηνών» και το 1910, ο «Σύλλογος Σκοπευτών και Φιλόπλων» με προπονητή το Ραiση. Στη συνέχεια, ίδρυσαν τμήματα στην Αθήνα, ο Παναθηναiκός Αθλητικός ΄Ομιλος, ο Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος, ο Αθλητικός ΄Ομιλος Παραδείσου Αμαρουσίου.

Καρακάλος

Στη Θεσσαλονίκη, το 1901 ιδρύθηκε το Sporting Club με προπονητή τον Ιταλό Milazzo που μετονομάσθηκε το 1913 σε “EX ALIEXI” με προπονητή τον ταγματάρχη Β.Ζαρκάδη και το 1935 τον Α. Γκαζιάνη.
Πολλοί σύλλογοι από τους παραπάνω υπάρχουν ακόμα όπου εξασκείτε σε αυτούς το άθλημα της μοντέρνας ξιφασκίας.
                                 Η Κλασική ξιφασκία τον 21^ο αιώνα
Σήμερα, υπάρχουν σύλλογοι που διδάσκουν κλασική ξιφασκία είτε από δασκάλους ξιφασκίας ή εκπαιδευτές.  Υπάρχουν πόλοι σύλλογοι στην Αμερική, Ευρώπη , Αυστραλία και Καναδά. Ωστόσο αγώνες μεταξύ αυτών ή κάποιος επίσημος φορέας ή ομοσπονδία, δεν υπάρχει. Παρόλα αυτά το ενδιαφέρων για την αναβίωση της παραδοσιακής ξιφασκίας όλο και μεγαλώνει και αρχίζουν να θέτονται οι πρώτοι κανόνες για αγώνες. Ο πρώτος που τέθηκε είναι πως μπορεί οι ασκούμενοι να χρησιμοποιούν μη αιχμηρά όπλα (δηλαδή ακίνδυνα), οι ασκούμενοι θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους και να συμπεριφέροντε στη μονομαχία σαν να απειλείτε πραγματικά η ζωή τους.
Οι ξιφομάχοι της κλασικής ξιφασκίας, χρησιμοποιούν όπως είπα παραπάνω τα όπλα που είχαν σε χρήση η ξιφομάχοι του 19^ου αιώνα που είναι τα ίδια με της μοντέρνας μόνο που δεν είναι ηλεκτρικά. Δηλαδή το foil, το epee με pointe d’arret, και το saber είτε το μη ακονισμένο είτε το αθλητικό.
Οι ξιφομάχοι της κλασικής ξιφασκίας επίσης χρησιμοποιούν μόνο Γαλλικές και Ιταλικού τύπου λαβές στο epee και στο foil και μερικοί Ισπανική, ενώ απαγορεύεται η χρήση της ανατομικής λαβής.
Ο προστατευτικός εξοπλισμός είναι ίδιος με της Μοντέρνας ξιφασκίας μόνο που δεν χρειάζεται ο ηλεκτρικός εξοπλισμός.
Η κλασική ξιφασκία αναγεννιέται και στην Ελλάδα, ακολουθώντας τα εγχειρίδια οπλομαχίας των προηγουμένων αιώνων, η ξεχασμένη αυτή πολεμική τέχνη έρχεται στην επιφάνια ξανά. Αν θέλετε να μυηθείτε στα μυστικά της παραδοσιακής ξιφασκίας  μπορείτε να έρθετε σε επαφή με την ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ.

Εκπαίδευση Κλασικής ξιφασκίας στις αθλητικές εγκαταστάσεις του Σ.Ε.Φ στο Π. Φάληρο.

Εκπαίδευση Κλασικής ξιφασκίας στις αθλητικές εγκαταστάσεις του Σ.Ε.Φ στο Π. Φάληρο.

                                      
Βιβλιογραφία/ Links

-Οπλομαχητική Ξιφασκία και Σπαθασκία του Ν. Πύργου, Τυπογραφείο Βλαστού       Αθήνα 1872.
- ΗΤέχνη του Μονομαχείν του Αδόλφου Ταβερνιέ, εκδόσεις Μέδουσα, Αθήνα 1999
-Ελληνική Ομοσπονδία Ξιφασκίας
-Classical fencing the Martial art of incurable romantics