Αυτοκτονίες στο στρατό

Τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες φαντάρων προσελκύουν ολοένα περισσότερο το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης καθώς η αντίδραση προς την στρατιωτική θητεία γιγαντώνεται και στη χώρα μας. Το ποσοστό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα άρχισε να μειώνεται από το 2001, κάτι που οφείλεται εν μέρη και στην σταδιακή μείωση της θητείας, ωστόσο το 2007 παρατηρήθηκε εκ νέου αύξηση του αριθμού τους.

Κατηγορία	2000	2001	2002	2003	2004	2005
Οπλίτες*	9	8	7	6	3	3
Στελέχη	2	1	2	1	4	1
Σύνολο	11	9	9	7	7	4

Κατηγορία	2006	2007	2008	2009	2010	2012
Οπλίτες*	6	6	1	3	1	1
Στελέχη	0	2	0	1	0	0
Σύνολο	6	8	1	4	1	1

* Κληρωτοί και επαγγελματίες οπλίτες

Στις μελέτες που παρουσιάστηκαν το 2006, ως αίτια για τις αυτοκτονίες αναφέρονται οι ψυχικές διαταραχές, η εξάρτηση από ουσίες, προηγούμενες απόπειρες, οι ερωτικές απογοητεύσεις κ.λπ., ενώ νεώτερη μελέτη πάντως καταγράφει ως πρώτο λόγο τις ερωτικές απογοητεύσεις. Σε αυτό φαίνεται να συντελούν και τα κινητά τηλέφωνα, αφού οι νέοι διατηρούν συνεχή επαφή με τις αντίστοιχες μεταπτώσεις, ενώ στρατιωτικοί γιατροί εκτιμούν ότι τυχόν στράτευση στα 18 θα πολλαπλασιάσει τέτοια φαινόμενα "αν δεν υπάρχει κατάλληλη προετοιμασία από την οικογένεια και το σχολείο".

Αιτία αυτοκτονίας	Ποσοστό
Σχέσεις με άλλο φύλλο (ερωτική απογοήτευση κλπ)	56%
Οικογενειακό περιβάλλον (χωρισμένοι γονείς κλπ)	44%
Χρήση τοξικών ουσιών	19%
Προβλήματα στο στρατόπεδο	12%
Διάφορες εξωτερικές αιτίες	16%

Το μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίζεται στο Στρατό Ξηράς, όπου το ποσοστό αυτοκτονιών είναι σχεδόν τριπλάσιο του αντίστοιχου του Πολεμικού Ναυτικού και μιάμιση φορά πάνω από αυτό της Πολεμικής Αεροπορίας. Η χειρότερη κατάσταση παρατηρείται στα στρατόπεδα του Έβρου και του Ανατολικού Αιγαίου, όπου βρίσκονται οι μονάδες με τις μεγαλύτερες απαιτήσεις, αλλά και πάρα πολλές με ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά επάνδρωσης. Το γεγονός αυτό ενισχύει την εκτίμηση των στρατιωτικών γιατρών ότι οι κακές και πιεστικές συνθήκες διαβίωσης λειτουργούν ως το υπόβαθρο πάνω στο οποίο προβάλλονται, με τραγικά ορισμένες φορές αποτελέσματα, άλλες τυχόν προβληματικές πτυχές της προσωπικότητας των στρατευμένων.
Αντίθετα, στο Πολεμικό Ναυτικό οι αυτοκτονίες είναι λίγες, ενώ εδώ και χρόνια έχει καθιερωθεί η πρώτη σφαίρα στο γεμιστήρα να είναι άσφαιρη. Αυτό φαίνεται να είχε αποτέλεσμα, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις ναυτών που μετά το σοκ της έκρηξης του αβολίδοτου δεν ξαναπάτησαν τη σκανδάλη.
Σύμφωνα με άρθρο στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, από τις δικογραφίες μίας εξαετίας (2000-2006) που επεξεργάστηκαν οι υπηρεσίες του στρατεύματος προκύπτει ότι τουλάχιστον ορισμένες από τις αυτοκτονίες στον Στρατό Ξηράς θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Περισσότεροι από τους μισούς (52%) αυτόχειρες - στρατιώτες ή μόνιμα στελέχη - που προχώρησαν στο απονενοημένο διάβημά τους μέσα στο στρατόπεδο, είχαν εκφράσει ανοιχτά την πρόθεσή τους το τελευταίο 24ωρο πριν από την πράξη τους. Το είχαν εκμυστηρευθεί είτε σε συναδέλφους τους είτε σε δικούς τους ανθρώπους, αλλά δεν έγιναν πιστευτοί, συνήθως επειδή η προειδοποίηση υποτιμήθηκε.
Οι αρμόδιοι επισημαίνουν ιδιαίτερα τη σημασία της λήψης μέτρων για την κατάλληλη προσαρμογή των στρατιωτών στο νέο περιβάλλον. Εφιστούν ακόμη την προσοχή των υπευθύνων στις πρωινές ώρες και τους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο, κατά τους οποίους καταγράφεται αύξηση αυτοκτονιών. Οι συντάκτες της έκθεσης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στα προβλήματα σχέσεων με το άλλο φύλο, αφού το 56% των αυτοκτονιών αποδίδεται σε διατάραξή τους. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά στη ρητή απαγόρευση των κινητών τηλεφώνων αφού, όπως λένε, έχουν παρατηρηθεί "κάποιες περιπτώσεις" αυτοχειρίας όπου καταλυτικό- αρνητικό- ρόλο έπαιξε μήνυμα-κλήση.

Αμφισβήτηση των ερευνών

Οι επίσημες έρευνες του στρατού δείχνουν ότι το ποσοστό των αυτοκτονιών είναι ελάχιστα μεγαλύτερο σε σχέση με αυτό που αναφέρεται στον γενικό πλυθησμό της Ελλάδας. Τα στοιχεία αυτά αμφισβητούνται για αρκετούς λόγους, που αξίζει να αναφερθούν. Κατά πρώτο λόγο, τα ποσοστά δεν συγκρίνουν όμοιες ηλικίες. Δεν συγκρίνουν δηλαδή τα ποσοστά αυτοκτονιών στο στρατό και τις αντίστοιχες ηλικίες του γενικού πληθυσμού, από όπου προκύπτει ότι οι αυτοκτονίες των οπλιτών είναι τριπλάσιες.

Κατηγορία	Αναγωγή σε 100.000
Στρατός Ξηράς	7,05
Πολεμικό Ναυτικό	2,70
Πολεμική αεροπορία	4,50
Σύνολο Ενόπλων Δυνάμεων	5,84
Σύνολο ανδρικού πληθυσμού	5,36

Παράλληλα, αποκρύπτουν το πρόβλημα θανάτων στο Στρατό Ξηράς που είναι πιο οξύ, αφού προσθέτουν στους οπλίτες και το σύνολο του στρατιωτικού προσωπικού μειώνοντας έτσι το ποσοστό των αυτοκτονιών. Τέλος, δεν προσμετρούνται οι αυτοκτονίες όσων η μελέτη χαρακτηρίζει ως άτομα με ψυχικές διαταραχές.

Μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος

Η αύξηση των αυτοκτονιών στο στράτευμα οδήγησε την ηγεσία του ΓΕΣ να βγάλει διαταγές για διπλοσκοπιές, ώστε οι στρατεύσιμοι να μην είναι μόνοι τους στις σκοπιές. Σύμφωνα με αυτή τη διαταγή έχει οριστεί ότι "η υπηρεσία σκοπού θα εκτελείται πάντοτε με διπλοσκοπιά, χωρίς να αυξηθεί το προσωπικό ασφαλείας (...). Ο ένας σκοπός να βρίσκεται πλησίον της σκοπιάς και ο άλλος σκοπός να κινείται ελέγχοντας διαρκώς τον χώρο ευθύνης τους ή να κινούνται με άλματα ή ακτινωδώς"- το σχήμα αποσκοπούσε και στο να υπάρχει αλληλοεπίβλεψη των σκοπών για αποφυγή αυτοκτονιών.

Πηγές του ΓΕΣ διευκρινίζουν ότι οι σκοπιές υπάρχουν κανονικά στις πύλες, στις αποθήκες πυρομαχικών και οπλισμού, στις δεξαμενές, στους όρχους τεθωρακισμένων κ.λπ. και όπου υπάρχει σοβαρό πρόβλημα έλλειψης προσωπικού μερικοί σκοποί δεν θα είναι σταθεροί αλλά κινούμενοι εν είδει περιπολίας. Πηγές του ΥΕΘΑ δεν απέκλειαν την τοποθέτηση καμερών, το εντυπωσιακό όμως είναι ότι ακόμα και στο ελληνικό Πεντάγωνο, αν και υπάρχουν κάμερες, οι σκοπιές δεν λείπουν. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι σχεδόν η μόνη χώρα στην Ευρώπη που χρησιμοποιεί τη σκοπιά ως μέτρο ασφάλειας των στρατοπέδων. Σε όλες τις άλλες χώρες οι φαντάροι έχουν αντικατασταθεί από κάμερες και οι σκοπιές από ένα μικρό κέντρο επιχειρήσεων με στρατιωτικό προσωπικό να παρακολουθεί ό,τι γίνεται γύρω από το στρατόπεδο.