ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ 1787 -1833 - ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821

Γενικός Γραμματέας Καγκελαρίας και έπαρχος της προσωρινής πολιτείας της Κρήτης κατά την επανάσταση του 1821 

192 χρόνια μετά όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την Επανάσταση του 1821 περιορίζονται γεωγραφικά στις περιοχές της Πελοποννήσου της Στερεάς Ελλάδας και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου . Άραγε πόσοι γνωρίζουν για την Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη και τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Νεόφυτου Οικονόμου  σ΄αυτήν; 
Σε παλαιότερη δημοσίευση έχω αναφερθεί διεξοδικά για την λησμονημένη Επανάσταση του 1821 στην Κρήτη (http://veneratopalianis.blogspot.gr/2011/03/1821.html). 

Σήμερα επιλέγω ,εν όψη της Εθνικής επετείου, να αναφερθώ στην προσωπικότητα και την δράση ενός μεγάλου και αφανή ήρωα του τόπου μου , ως ελάχιστο φόρου τιμής στην μνήμη του.

 Μελχισεδέκ Τσουδερός 

Ο Νεόφυτος Οικονόμου γεννήθηκε στο Βενεράτο της επαρχίας Τεμένους το 1787 . Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο Ηράκλειο. Νέος ακόμη μετέβηκε στην Κωνσταντινούπολη για να ασχοληθεί με το εμπόριο, εκεί προσέφυγε στο Σιναίτικο μετόχι της Μονής Σινά. Βλέποντας ο προιστάμενος του μετοχίου το σπινθηροβόλο πνεύμα του νέου και την ικανότητα του "περί το καλλιγραφείν" τον απέστειλε στη Μονή Σινά όπου διετέλεσε για πολλά χρόνια γραμματέας της και στη συνέχεια εκάρη μοναχός της μονής.Δύο ή τρία χρόνια πριν την επανάσταση του 1821 αποστέλλεται ως οικονόμος του Σιναίτικου μετοχίου στα Περβόλια της επαρχίας Κυδωνίας Κρήτης.

Α΄ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1821 - 1825 

• Με την έναρξη της επανάστασης του 1821 στην Πελοπόννησσο, εγκαταλείπει τα πάντα και με κίνδυνο της ζωής του μεταβαίνει στο Λουτρό Σφακίων. Στις 29 Μαΐου, ανακηρύσσεται η επανάσταση στην Κρήτη στη Θυμιανή Παναγία Σφακίων.Παρόντες ήταν εκτός από τους Σφακιανούς και τον Νεόφυτο Οικονόμου αρκετοί Καπετάνιοι από άλλες επαρχίες όπως, οι Χάληδες από το Θέρισο, Κουρμούληδες από τη Μεσαρά, Πρωίμηδες από τους Λάκκους, ο Ηγούμενος της Χρυσοπηγής Άνθιμος, ο Ηγούμενος της Μονής Πρέβελη Μελχισεδέκ Τσουδερός με τους αδελφούς του, οι Χιονάκηδες από τον Μυλοπόταμο και παρά πολλοί άλλοι .



Δημ. Υψηλάντης

• Τον Ιούνιο του 1821 ο Νεόφυτος Οικονόμος μαζί με τον Αναγνώστη Παναγιώτου, αποστέλλεται από την σχηματισθείσα επαναστατική επιτροπή  ( Καγκελαρία Σφακίων) στον Δημήτριο Υψηλάντη στην Πελοπόννησο για την ενίσχυση της επανάστασης στην Κρήτη και τον διορισμό αρμοστή για την διεύθυνση του αγώνα.
• Τον Μάιο του 1822 αναλαμβάνει αρμοστής ο Μιχαήλ Κομνηνός Αφεντούλιεφ και ο Νεόφυτος Οικονόμος λαμβάνει τη θέση του Γενικού Γραμματέα . Οι προσωπικές φιλοδοξίες όμως του Αφεντούλιεφ και η έλλειψη εμπειρίας του στην διαχείριση των πολεμικών πραγμάτων ανάγκασαν τον Οικονόμο μαζί με τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς στην καθαίρεση και φυλάκιση του.Τον Οκτώβριο του 1822 ο Ν. Οικονόμος αποστέλλει επιστολή στον τότε μίνιστρο Εσωτερικών και Πολέμου Ιωάννη Κωλέττη  όπου τον ενημερώνει για την κατάσταση στην Κρήτη και για τον διορισμό νέου επιτρόπου.



Ιωάννης  Κωλέττης

• Την 1η Δεκέμβρη του 1822 μέχρι τον Μάη του 1823 ο Νεόφυτος Οικονόμος διορίζεται από την Κεντρική Διοίκηση της Ερμιόνης τοποτηρητής για να διευθύνει προσωρινά την επανάσταση στην Κρήτη μέχρι τον διορισμό νέου αρμοστή.Υπό την αρχηγία του απελευθερώνεται η επαρχία Κισσάμου και οι Τούρκοι περιορίζονται στα φρούρια της Γραμβούσας και της Κισσάμου όπου τίθενται σε αποκλεισμό από ξηρά και θάλασσα. Το ίδιο διάστημα διενεργούνται σφοδρές μάχες στην ανατολική Κρήτη. Το Νοέμβρη του 1822 καταπλέουν στα λιμάνια του Χάνδακα και του Ρεθύμνου 15 πολεμικά αιγυπτιακά πλοία με 1500 άνδρες και πολεμοφόδια προς ενίσχυση του Χασάν Πασά. Σφοδρές μάχες ακολούθησαν τόσο στο νομό Λασιθίου όπου κατακρεουργήθηκαν πολλοί άμαχοι με αποκορύφωμα τον μαρτυρικό θάνατο 2000 αμάχων στο σπήλαιο Μιλάτου αλλά και στο Ηράκλειο όπου διεξηχθησαν σφοδρές μάχες στην ευρύτερη περιοχή με σημαντικότερη αυτή στο Γάζι Ηρακλείου όπου 2000 περίπου κρητικοί υπο την αρχηγία του Μιχ. Κουρμούλη από Μεσσαρά και με οπλαρχηγούς τους Β. Σμπώκο από τα Ανώγεια Π. Ζερβουδάκη από Κνωσσό νίκησαν και καταδίωξαν τους Τούρκους αναγκάζοντας τους να κλειστούν στα τείχη του Χάνδακα
• Το 1825 ο Ν. Οικονόμος μάχεται στην Πελοπόννησσο υπό τις διαταγές του Δ. Υψηλάντη κατά του Ιμπραήμ. Μαζί με άλλους Κρητικούς (Καλλίνικο Κριτοβουλίδη, Εμμανουήλ Αντωνιάδη, Γεώργιο Καλλέργη, Τζωρτζη Σαουνάτζο, Διονύσιο Πρωτοσύγγελο κ.α.) παίρνει μέρος στην μάχη στους Μύλους του Ναυπλίου (εικόνα δεξιά) πλάι στον Μακρυγιάννη όπου ο Ιμπραήμ Πασάς υπέστη πανωλεθρία και αναγκάστηκε να υποχωρήσει (Ιούνιος 1825). 

Β΄ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1825-1830). 

• Οργάνωσε μαζί με άλλους στο Ναύπλιο την εκστρατεία της Γραμβούσας, τον Αύγουστο του 1825, της οποίας η κατάληψη αναζωπύρωσε την Κρητική Επανάσταση.
• Διετέλεσε αντιπρόσωπος της Κρήτης στη Βουλή των Ελλήνων από το 1826 - 1828, καθώς και στην Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας το 1827 και της Προνοίας το 1828.
• Το 1828 εκλέχτηκε μέλος του "Κρητικού Συμβουλίου " από την επαρχία Μαλεβυζίου και το 1829 μέλος της Επιτροπής των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης για την επιτήρηση των πολεμικών επιχειρήσεων.
• Το 1830 έγινε πρόεδρος της Συνέλευσης των Κρητών στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου.
• Μετά την αποτυχία της Κρητικής Επανάστασης  το 1830 και κυνηγημένος από τους Τούρκους καταφεύγει μαζί με άλλους κρητικούς επαναστάτες στην Πελοπόννησο.
• Απεβίωσε στο Ναύπλιο στις 17 Ιανουαρίου 1833, σε ηλικία 46 ετών ,πάμφτωχος μην έχοντας ούτε τα απαραίτητα για την θεραπεία της ολιγοήμερης ασθένειας του.
  Ο Νεόφυτος Οικονόμος κατά την ομολογία όσων τον γνώρισαν διακρινόταν για την οξύνοια του μυαλού του, την διορατικότητα, την αφιλοκέρδεια και την ειλικρίνεια του. Υπήρξε ενσάρκωση της φιλελεύθερης και πατριωτικής ιδεολογίας. Οι συμπατριώτες του δηλώνοντας την ευγνωμοσύνη τους για τους αγώνες του για την απελευθέρωση της Κρήτης, δίκαια απεκάλεσαν αυτόν " ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ".

ΠΗΓΕΣ 

1.Καλλίνικος Κριτοβουλίδης " Απομνημονεύματα του περί Αυτονομίας της Ελλάδος Πολέμου των Κρητών" Εν Αθήναις 1859 
2.Σπυρίδων Τρικούπης " Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης" Εκδόσεις Νέα Σύνορα - Λιβάνη 1993 
3.Στέφανος Ι. Γρατσέας " Δήμος Παλιανής" 2002 
4.Ιωάννη Δ. Μουρέλλου " Ιστορία της Κρήτης" Ηράκλειο 1934